De rol van de media tijdens de rellen: feiten versus frames
Het nieuws over de rellen na Ajax-Maccabi Tel Aviv in Amsterdam verspreidde zich razendsnel en was het middelpunt van een storm van reacties vanuit verschillende hoeken: populistische politici, Israëlische regeringsvertegenwoordigers en internationale media stortten zich op het verhaal. Het frame dat aanvankelijk opdook, suggereerde dat er sprake was van een “jodenjacht” en “pogroms” door "jongeren met een migratieachtergrond". Dit frame werd direct opgepikt door enkele politici en commentatoren, wat bijdroeg aan een verharding van het debat en het vergroten van spanningen. Maar hoe zat het daadwerkelijk met de feiten, en wat was de rol van de media in het verslaan van deze gebeurtenissen?
Dat er over en weer geweld werd gebruikt, staat buiten kijf. Maar uit meerdere getuigenissen van onder meer fotografe Annet de Graaf en verslagen, zoals op het kanaal van de jonge YouTuber Bender, blijkt het verhaal complexer te liggen. De feiten laten zien dat beide groepen - zowel de Amsterdamse relschoppers, als Maccabi-fans - bijdroegen aan de escalatie van het conflict. Er werd melding gemaakt van gewelddadig gedrag en antisemitisch geweld, maar tegelijkertijd ook van provocatieve en gewelddadige leuzen van de Maccabi-aanhang richting Palestijnen, waaronder schokkende uitlatingen over dode Palestijnse kinderen in Gaza. Bovendien trokken ze houten latten uit pallets en stalen pijpen uit steigers als aanvalswapens.
Complexe context
De manier waarop de feiten naar buiten werden gebracht, laat zien dat niet alle media even zorgvuldig waren in hun verslaggeving. Veel grote nieuwsmedia omarmden direct het frame dat joodse supporters het slachtoffer waren van islamitische jongeren en antisemitisme. Pas naarmate meer journalisten, zoals De Graaf, hun eigen ooggetuigenverslagen naar buiten brachten, werd het duidelijk dat de context complexer was. De Graaf publiceerde foto's van Maccabi aanhangers die voorbijgangers in Amsterdam molesteerden, maar door diverse media werd juist gesuggereed dat het omgekeerde te zien was op de foto's. Dat werd pas nadat zij tegen deze framing protesteerde, rechtgezet.
Frames en associaties spelen een grote rol in het bepalen van de publieke perceptie, en in dit geval versterkte het oorspronkelijke frame het stereotype van “moslimjongeren” als bedreiging voor de Nederlandse samenleving en joodse gemeenschappen. Politici en internationale stemmen grepen dit frame aan om bredere agenda’s te ondersteunen, waaronder anti-Palestijnse en anti-islamitische sentimenten, zonder ruimte te laten voor nuance.
Frames
En sterker nog, dit frame werd door minister-president Schoof op een persconferentie versterkt, nog voordat het feitenrelaas van de Amsterdamse driehoek van burgemeester Halsema, het Openbaar Ministerie en de politie werd gepresenteerd. Zijn conclusie was dat ‘groepen jongeren met een migratieachtergrond op scooters joden achterna zaten’. Hij moest tegelijkertijd toegeven dat hij geen idee had over de omvang van de groep, maar concludeerde ondertussen wel vast dat er sprake is van een ‘integratieprobleem’ dat ‘strenge maatregelen’ vereist en sloot daarbij niet uit dat het afnemen van de Nederlandse nationaliteit daarvan onderdeel zou kunnen zijn. De enige nuance die hij inbracht is dat ‘we wel verder moeten met elkaar’ en dat er dus ook gesprekken moeten plaatsvinden met islamitische organisaties.
Deze framing brengt grote risico’s met zich mee:
- Versterking van maatschappelijke polarisatie: Door eenzijdig te berichten versterkten de media en politieke leiders onderlinge vijandigheid en polarisatie, vooral tussen religieuze en etnische groepen.
- De complexiteit van de gebeurtenissen werd weggelaten: Door een zwart-wit-narratief te volgen, bleef de rol van Maccabi-supporters in de schaduw. Deze groep zong tijdens de wedstrijd leuzen die uiting gaven aan haat en geweld richting Palestijnen, en dit had evenzeer een escalatie-effect. Door het weglaten van dit perspectief ontstond een onvolledig beeld van wat er die avond gebeurde.
Stick to the facts
In een tijd waarin emoties hoog oplopen en framing een krachtige impact kan hebben, is het essentieel dat de media zich baseren op feiten en alle kanten van een verhaal laten zien. Onafhankelijke en onbevooroordeelde journalistiek is mogelijk, zelfs in gespannen situaties. Juist in gevallen waarin meerdere groepen aan het conflict deelnemen, is het essentieel om feiten boven interpretatie te verkiezen. Media moeten daarin hun maatschappelijke verantwoordelijkheid zeer serieus nemen.
De gebeurtenissen afgelopen dagen moeten aanleiding zijn voor media om te reflecteren op hun rol. Wanneer journalisten de feiten op de eerste plaats zetten, kunnen zij helpen om polarisatie te verminderen in plaats van aan te wakkeren.
Free Press Unlimited gelooft er heilig in dat onafhankelijke berichtgeving bij kan dragen om desinformatie tegen te gaan, polarisering kan verminderen en maatschappelijke spanningen kan kanaliseren. De neiging om overhaaste conclusies te trekken en frames als waarheid te presenteren, is een gevaarlijke tendens. Media hebben de plicht om “Stick to the facts” niet alleen als motto te beschouwen, maar als een basisprincipe.