De wet gebruiken als middel voor sociale verandering in Brazilië

We spreken met Diogo Flora, eigenaar en oprichter van onze partner Flora Matheus & Mangabeir a Sociedade de Advogados (FM&MSA), een advocatenkantoor gevestigd in Rio de Janeiro, Brazilië. Samen met Flora werken we tegen de straffeloosheid van moorden op journalisten, bijvoorbeeld in de zaak van Pedro Palma. Flora ontwikkelde een juridische strategie voor deze zaak die werd onderzocht door het A Safer World for the Truth-project van Free Press Unlimited. Hij initieert ook acties in onze strategische samenwerking, zoals het aanvragen van onderzoek bij openbare aanklagers.
 

Hoe het begon

Het was 2015 toen Flora en zijn partners, André Matheus en Lucas Mourão, besloten een advocatenkantoor te beginnen, maar hun verhaal over het verdedigen van mensenrechten begon al jaren eerder.

Flora: "Bijna al onze huidige collega's studeerden aan de University of the State of Rio de Janeiro (UERJ): de eerste Braziliaanse universiteit die een systeem van rassenquota instelde voor de selectie van studenten. Dit beleid van herstelbetalingen voor de slavernij werd later in het hele land overgenomen. Dit was een heel belangrijk moment voor ons allemaal. Terwijl we rechten studeerden en leerden van de grootste Braziliaanse juristen, werd onze studie doorkruist door sociale, raciale en genderkwesties. ''

De school zelf is ook een inspirerende plek. Flora vervolgt: "UERJ huisvest een van de belangrijkste rechtenfaculteiten in Brazilië en heeft onder zijn professoren verschillende rechters van het Hooggerechtshof, waaronder de huidige president. Het is ook de thuisbasis van verschillende progressieve sociale en politieke bewegingen, waaronder 'Marielle', genoemd naar een zwart gemeenteraadslid dat in 2018 op brute wijze werd vermoord omdat ze opkwam voor de zwaksten.''

Voordat Flora en zijn partners aan hun professionele carrière begonnen, kwamen ze op school in aanraking met verschillende sociale kwesties. Wat hen samenbracht was het verlangen om het recht te gebruiken om goede doelen te steunen. ''Zo zijn we ons gaan inzetten voor de vrijheid van meningsuiting en de veiligheid van journalisten'', zegt Flora.

Persvrijheid in Brazilië

Helaas is Brazilië niet de veiligste plek voor journalisten om hun werk te doen. In 2023 stonden ze op de 92e plaats in de Reporters Without Borders' World Press Freedom Index. De index, die bestaat uit een ranglijst van 180 landen, evalueert het klimaat voor journalisten en onafhankelijke media wereldwijd.

''In 2018 vond er een revolutie plaats op het internet. Professionele journalisten die de feiten controleren, werden door het publiek in diskrediet gebracht door een massale desinformatie- en nepnieuwscampagne. In Brazilië heeft de meerderheid van de bevolking pas sinds kort toegang tot internet en mobiele telefoons. Ze hebben nog niet de middelen en de kennis om zichzelf te beschermen tegen nepnieuws en desinformatie.''

Flora vervolgt: "Als gevolg hiervan kregen veel journalisten te maken met fysiek geweld. Sommigen werden zelfs vermoord. Zo werden vrijheid van meningsuiting en de veiligheid van journalisten het onderwerp van het moment. Een onderwerp dat vandaag de dag nog steeds belangrijk is. Als FM&MSA zijn we trots op de belangrijke successen die we op dit gebied hebben geboekt, of het nu gaat om de strijd tegen juridische intimidatie of tegen straffeloosheid.''

‘’Het recht gebruiken als middel voor sociale verandering is wat mij motiveert om dit werk te doen. De beste definitie voor onze gezamenlijke missie is het verbeteren van het ecosysteem van vrijheid van meningsuiting in Brazilië. Het is een fundamenteel recht en de enige manier om de democratie gezond te houden.''

Het gezond houden van een democratie 

FM&MSA streeft ernaar de democratie gezond te houden door de vrijheid van meningsuiting en de veiligheid van journalisten te beschermen. Met succes. Sinds hun bestaan hebben ze de mensenrechten van verschillende onschuldigen weten te verdedigen. Hoewel alle overwinningen, groot en klein, bijdragen aan een stap dichter bij een gezonde democratie, zijn er een paar zaken die Flora echt zijn bijgebleven.

‘’De zaak die echt een stempel op me heeft gedrukt was die van journalist Paula Cezar Prado. Hij was veroordeeld tot één jaar en zes maanden gevangenisstraf omdat hij corruptie door een voormalige rechter aan het licht had gebracht. We brachten zijn zaak voor het Braziliaanse Hooggerechtshof en het Inter-Amerikaanse Mensenrechtenhof van de OAS. Uiteindelijk zijn we erin geslaagd om zijn vrijheid te garanderen," vertelt Flora met een glimlach op zijn gezicht.

"Maar er zijn ook andere belangrijke doelen bereikt. Zoals de zaak van de heer Cuenca, die honderden keren werd aangeklaagd door een Braziliaanse kerk met elk proces in een andere Braziliaanse stad. Tot nu toe hebben we al deze zaken gewonnen.

Een ander voorbeeld is het verbieden van een documentaire die een grote corruptiezaak aan het licht bracht. Een lokale rechtbank probeerde de makers van de documentaire te censureren. Gelukkig hebben we hierin een overwinning behaald bij het Hooggerechtshof, die weer als voorbeeld kan dienen voor volgende zaken."   

Grootste uitdagingen

Het is problematisch dat journalisten op grote schaal worden geïntimideerd. Niet alleen vanwege het psychologische leed dat de journalist kan ervaren, maar ook omdat deze bedreigingen kunnen leiden tot (zelf)censuur. Journalisten worden terughoudender met het publiceren van een stuk, passen een stuk aan of verwijderen deze, of zien zelfs af van verder onderzoek. Sommige journalisten worden gevangen gezet nadat ze een rechtszaak hebben verloren en anderen worden zelfs vermoord. Zonder gerechtigheid voor deze journalisten zal het voor iedereen steeds moeilijker worden om te schrijven over belangrijke onderwerpen zoals corruptie of mensenrechten. Ons recht op zowel vrijheid van meningsuiting als betrouwbare informatie wordt hierdoor ernstig bedreigd.

Daarom is het verdedigen van journalisten een van de grootste uitdagingen voor FM&MSA. ''We willen ervoor zorgen dat justitie zich specifiek richt op de veiligheid van journalisten. Niet omdat ze belangrijker zijn dan andere mensen, maar omdat hun werk gevaarlijk is en extreem belangrijk voor de democratie. Er is nog veel werk te doen.'' zegt Flora.