Gender Equality Champion 2021: Marie Ricardo
Tijdens de Media4Women campagne delen we de verhalen van Gender Equality Champions: vrouwen die al bijdragen aan gendergelijkheid in de media. Marie Ricardo is directeur van LHBTI belangenorganisatie COC Nederland. “We zijn op een punt gekomen dat het moet veranderen, en het gaat veel te traag.”
Data vertelt ons dat wereldwijd slechts 24% van de personen waarover geschreven wordt in het nieuws vrouw is*, maar over hoe het gesteld is met de representatie binnen deze groep van niet cisvrouwen** is minder bekend. “Ik denk dat de diversiteit heel laag is en dat we nog heel veel stappen te zetten hebben,” aldus Marie Ricardo, sinds november 2020 strategisch directeur van COC Nederland, de oudste LHBTI organisatie ter wereld.
Wat voor rol kan data monitoring spelen in het verbeteren van de representatie van de LHBTI community in de media?
“Ik denk dat data verzamelen, monitoren en kritisch bekijken altijd goed is, maar er zit een keerzijde aan. Het creëert ook weer een nieuwe afgesloten categorie. Want als we simpelweg gaan monitoren wat de genderbalans is tussen man en vrouw, dan komt bij mij de vraag op ‘wat maakt een vrouw’? Als je steeds weer hetzelfde beeld te zien krijgt van wat een vrouw en een man is, dan onderstreep en reproduceer je die gendernormen. Dat werkt juist weer problematisch voor een meer diverse representatie. We willen vaak categoriseren op man/vrouw/transgender/other, maar ik zou ervoor willen pleiten om die kaders te doorbreken. Waarom kan het niet en-en? Een transman kan zich bijvoorbeeld als man identificeren, maar zich niet goed voelen in het hokje van een cisman. Als je dan twee kenmerken zou kunnen aanvinken, transgender en man, past het beter bij de ervaring van die persoon.”
In 2019 krijgt de bevolking via de Nederlandse geschreven media vooral het beeld dat transgender personen vrouw zijn, wit en tussen de 17 en 34 jaar***. Waarom denk je dat, als er dus al over deze groep geschreven wordt, het alsnog geen diverse weergave is?
“Ik denk dat je daarinziet hoe privileges doorwerken in de maatschappij, maar ook binnen segmenten in demografie en doelgroepen. Het heeft te maken met toegang tot media, toegang tot middelen en toegang tot macht. Mijn realiteit als hoger opgeleid zwart non-binair persoon is niet hetzelfde als iemand van een hele andere sociale klasse en afkomst. Dat is de intersectionaliteit binnen een groep. Ik denk dat de ontwikkeling van trans personen die zwart of latino zijn toch nog iets moeilijker is dan die van witte trans personen. Deze groep heeft als gevolg daarvan toegang tot meer middelen, zoals de media, dan de andere groep. Vervolgens zie je dat onderzoeken vaak gaan over groepen die zichtbaarder zijn binnen de onzichtbare groep.”
Je ziet dat er door media nog erg mee geworsteld wordt. Zo ontstond er ophef over een artikel over Nikkie de Jager die als eerste transgender het Eurovisie Songfestival zal gaan presenteren. De kop was ‘Transgender presenteert songfestival’. De kop werd gecorrigeerd na een golf van kritiek van buitenaf. Waar gaat het mis?
“Dat een krant zover gaat iets te publiceren waarin staat ‘Transgender presenteert…’ doet mij realiseren dat we nog veel stappen te zetten hebben. Dit is door heel veel lagen gegaan die dat goed hebben gekeurd. Ik vond het erg mooi dat er zulke verontwaardiging ontstond bij een deel van de samenleving en dat dit ook voldoende aandacht krijgt dankzij social media. Wat hier mist is een bepaalde bewustwording en humanisering. Het feit dat iemand transgender is, is nog niet genormaliseerd, maar is een soort exotisch nieuwsfeit voor deze media. Wat belangrijk is in deze situatie is de vraag: wat is er nodig om het te gaan normaliseren? Want pas op het moment dat het genormaliseerd is, kan het een deel gaan uitmaken van hoe wij ons als mensheid en maatschappij identificeren. Nu blijft het nog ‘iets anders’”.
Wat is de belangrijkste boodschap die je aan een redactie kunt meegeven als het aankomt op het beter representeren van de LHBTI gemeenschap in het nieuws?
“Enerzijds, blijf zelf kritisch en nieuwsgierig. Iedere journalist wordt getraind om zo objectief mogelijk het nieuws te brengen, maar je kijkt al vanuit een bepaald prisma. Zelfkritiek en je verdiepen in wat anders is, is essentieel. Daarnaast moeten redacties diverser worden. We zijn op een punt gekomen dat het moet veranderen, en het gaat veel te traag. Ik ben daarom ook een voorstander van quota. Ik geloof er gewoon niet in dat het onmogelijk is om mensen die LHBTI zijn of van kleur zijn te vinden voor een redactie.”
Wat doet COC om de representatie van LHBTI personen in de media te verbeteren?
“Voor ons als COC is het heel belangrijk om het gesprek aan te gaan. Als belangenorganisatie is het beter om in plaats van met een opgeheven vingertje aan te komen, de verbinding te zoeken. En ook te bevragen wat er achter zit. Heel vaak merk je dat journalisten er niet over na hebben gedacht. Zoals met Nikkie de Jager, ze zien dat ze een nieuwsfeit hebben en publiceren dat gewoon. Kennisoverdracht door ervaringsdeskundigen is daarbij belangrijk. Het is heel anders om over iets te schrijven wat je zelf hebt gezien.”
*The Global Media Monitoring Project, 2015
**Cisgender is de term voor mensen die zich prettig voelen bij het geslacht dat ze kregen bij geboorte. Een cisvrouw is dus een vrouw die geboren is met de geslachtskenmerken van vrouwen en die zich ook vrouwelijk voelt.
***Transgendernetwerk Mediamonitor, 2019
