Met meer diversiteit in nieuwsredacties ook meer vertrouwen in media
Berit Zandbelt, onderzoeksassistent aan de Universiteit van Amsterdam en master student aan de Universiteit van Utrecht, en Koen Leurs, universitair docent aan de Universiteit van Utrecht, hebben zich verdiept in de rol die de journalistiek speelt in de huidige infodemie, oftewel, de grootschalige circulatie van desinformatie.
Koen Leurs en Berit Zandbelt verdiepten zich in het onderwerp toen zij gehoor gaven aan de oproep van UNESCO om het UNESCO-handboek; Journalism, ‘Fake News’ & Disinformation: Handbook for Journalism Education & Training te vertalen. Zij namen de Nederlandse vertaling voor hun rekening die online is uitgegeven en voor iedereen toegankelijk is. In de vertaling geven zij in een persoonlijke noot ook hun eigen visie op hoe de journalistiek zijn rol in de samenleving kan inzetten om de verspreiding van des- en misinformatie in met name gemarginaliseerde groepen tegen te gaan. Voor Free Press Unlimited’s #StickToTheFacts campagne delen zij hun visie.
Wat voor gevolgen zien jullie van de enorm toegenomen beschikbaarheid van informatie en nieuws op de journalistiek?
Berit Zandbelt: “Door de transitie van op papier gedrukt nieuws naar online nieuws en het nieuwe verdienmodel dat hierbij kwam kijken, voelen journalisten en nieuws instellingen zich steeds vaker gedwongen gebruik te maken van Clickbait-koppen en sensatie beluste verslaggeving, maar dit soort strategieën hebben grote impact op de representatie van de mensen waarover wordt geschreven. Onderzoekers Claire Wardle en Hossein Derakhshan hebben eerder onderzocht dat doordat mensen vaak nieuws scannen door enkel koppen van online artikelen te lezen, misinformatie groeit.”
Koen Leurs: “Wij hebben het UNESCO-handboek vertaald omdat wij de noodzaak zien om studenten op te leiden tot kritische, reflectieve en geëngageerde burgers die over de vaardigheden beschikken om zich staande te houden in de digitale samenleving, waarbij kunstmatige intelligentie, dataficatie en algoritmen grote impact hebben. Maar dit geldt natuurlijk niet alleen voor studenten, dit is voor iedereen relevant, zeker ook voor journalisten.”
In een recent onderzoek van het Commissariaat voor de Media (CVDM) kwam naar voren dat in het algemeen het vertrouwen in nieuws is toegenomen, maar onder jongeren specifiek is afgenomen. Wat kan de journalistiek hier aan doen?
Koen Leurs: “De traditionele kwaliteitsjournalistiek dient grote slagen te maken om jongere doelgroepen te blijven bereiken. De Covid-19 infodemie toonde aan dat social media influencers voor bepaalde kringen bijvoorbeeld belangrijke bronnen zijn van kennis en informatie. Daarnaast is ook tijdens de infodemie gebleken dat kwaliteitsjournalistiek nog een vrij wit, mannelijk en middenklasse domein is.”
Berit Zandbelt: “Een diverse nieuwsredactie is een vereiste om journalisten vanuit verschillende achtergronden en perspectieven nieuws te kunnen laten maken. Een diverse nieuwsredactie doorbreekt bubbels, maar voorziet niet automatisch in een verscheidenheid aan perspectieven en onderwerpen. Om in berichtgeving een zo volledig en betrouwbaar mogelijk beeld te kunnen schetsen van een situatie, en deze verschillende perspectieven en onderwerpen te kunnen leveren, is een intersectionele benadering nodig. Daarvoor moeten dominante redactie culturen van binnenuit veranderen.”
Inclusieve berichtgeving en een diverse en representatieve nieuwsredactie kan het vertrouwen in media van jongeren vergroten.
Koen Leurs: “Na de afronding van het project Mediawijsheid door media maken, gericht op de media- en informatiewijsheid van migrantenjongeren, vond ik het wetenschappelijk interessant en maatschappelijk urgent mij sterker te richten op nieuws professionals. Tijdens het werken met migrantenjongeren kwam ik meer te weten over hoe zij de veelal stereotyperende berichtgeving over migratie zelf ervaren. Ik heb dikwijls geconstateerd dat het Nederlandse begrip van mediawijsheid enorm westers is en daarmee een beperkte reikwijdte heeft. Er is bijvoorbeeld te weinig oog voor hoe jonge nieuwkomers zelf uiteenlopende skills bezitten, bijvoorbeeld om censuur, propaganda en surveillance tijdens burgeroorlogen te begrijpen, contact te houden met het thuisfront, en het delen van informatie tijdens protesten en opstanden. Deze kennis wil ik graag overbrengen op journalisten, om bij te dragen aan hun kennis en bewustwording betreffende diversiteit en inclusiviteit.”
Wat moet er nog meer gebeuren om mediawijsheid bij jongeren én ouderen te vergroten?
Koen Leurs: “Investeren in mediawijsheid van jongeren, maar ook van volksvertegenwoordigers en met name jongerenwerkers is essentieel. De bezuinigingen op gemeentelijk niveau hebben jeugdwerk verder beknot, tijdens de Covid-19 infodemie bleek dat zij voor een groot deel te weinig handvatten hadden om in contact te blijven met jongeren, en naar hen te luisteren. Ouderen hebben vaak te weinig weet van het medialandschap van jongere generaties. Jonge generaties zijn hierin experts, maar zijn zich weer niet altijd bewust van de poortwachtersfunctie van traditionele kwaliteitsjournalistiek.”
Berit Zandbelt: “En daar ligt een taak voor de kwaliteitsjournalistiek, om mensen door gewogen en grondig onderzochte berichtgeving handvatten aan te reiken om uitdagingen zoals desinformatie en misinformatie aan te gaan.
Bovenstaande is gedeeltelijk een herpublicatie van een artikel van Universiteit Utrecht, hier te vinden.