Nepnieuws is onze grootste vijand, strijd mee voor persvrijheid!
Ooit waren journalisten de poortwachters van de informatie die ons bereikte via media. Maar in een wereld waarin desinformatie in een rap tempo om zich heen grijpt en iedereen met een smartphone informatie vrijelijk kan verspreiden, is het moeilijker dan ooit om de feiten van onwaarheden te onderscheiden. Dat maakt dat nepnieuws - of zelfs desinformatie - is uitgegroeid tot een van de grootste bedreigingen voor onze samenleving. Desinformatie is het doelbewust verspreiden van valse of onvolledige informatie en dat bedreigt democratieën wereldwijd. Alleen met toegang tot betrouwbare informatie kunnen mensen een weloverwogen mening vormen en geïnformeerde beslissingen nemen. Daarom vragen we iedereen op 3 mei, World Press Freedom Day, en in de aanloop daarnaartoe, iedereen stil te staan bij de noodzaak van een vrije pers.
In crisissituaties over de hele wereld zijn mensen afhankelijk van betrouwbare informatie om te overleven. Informatie is essentieel om te weten waar ze kunnen schuilen voor luchtaanvallen, hoe ze onveilige plekken kunnen vermijden en waar ze humanitaire hulp kunnen krijgen. Echter wordt de verspreiding van desinformatie juist in crisissituaties ingezet als strategisch wapen om chaos en onzekerheid te creëren. In Libanon werden mensen vorig jaar vals gewaarschuwd over bomaanslagen. Volgens onze partner Silat Wassel leidde dit tot veel angst “Mensen werden bang van alle desinformatie en wisten niet meer wie en wat ze moesten geloven”. Ook in Soedan, waar desinformatie als oorlogstactiek wordt ingezet, maken strijdende partijen nepaccounts op sociale media die gebruikt worden om mensen te misleiden over waar ze veilig zijn. Onafhankelijke media kunnen in dergelijke crisissituaties fungeren als reddingslijn. Het waarborgen van de veiligheid van journalisten is daarom essentieel om toegang tot betrouwbare informatie te garanderen.
Lange termijn gevolgen van desinformatie
Op de lange termijn heeft desinformatie zeer ernstige en destabiliserende gevolgen voor een democratie. Met de verspreiding van desinformatie kan het publieke debat worden beïnvloed om verkiezingsprocessen te verstoren of om sociale verdeeldheid uit te buiten om samenlevingen te polariseren. Dat gebeurt niet alleen door het opzettelijk verspreiden van foutieve informatie, maar ook door halve waarheden te framen en te verdraaien.
Achter die campagnes zitten vaak actoren die juist baat hebben bij verdeeldheid en onzekerheid. Ze proberen via desinformatie grip te krijgen op hoe mensen denken, wat ze geloven en waar ze zich tegen keren. Een schrijnend voorbeeld is Syrië, waar aanhangers van het gevallen Assad-regime doelbewust desinformatie inzetten om verdeeldheid binnen de bevolking aan te wakkeren. Free Press Unlimited (FPU) ziet hoe gevaarlijk het langdurig effect kan zijn van foutieve of misleidende informatie. Samenlevingen raken steeds verder verdeeld en het wordt moeilijker om gezamenlijk tot oplossingen te komen: het is de onzichtbare en grootste vijand van een democratie.
Nederland staat niet los van deze wereldwijde ontwikkelingen: we hebben betrouwbare informatie nodig om te begrijpen wat er op ons afkomt en hoe we daarop kunnen reageren. De coronapandemie maakte pijnlijk duidelijk wat er gebeurt wanneer mensen geen gedeelde feitelijke basis van de werkelijkheid hebben: desinformatie en nepnieuws verspreidden zich razendsnel en veroorzaakten verwarring en maatschappelijke onrust. De gevolgen daarvan zijn nog altijd voelbaar, bijvoorbeeld bij de GGD, die dagelijks te maken heeft met wantrouwen en nepnieuws rondom gezondheidszorg en vaccinaties.
Onafhankelijke journalistiek als tegengif
Toegang tot betrouwbare informatie waarborgen binnen een samenleving is de sleutel tot het beperken van de impact die desinformatie heeft op mensen en democratieën wereldwijd. Wij richten ons daarom op twee strategieën: investeren in mediawijsheid én het versterken van onafhankelijke journalistiek. Door mensen te leren hoe ze informatie kritisch kunnen beoordelen, betrouwbare informatie kunnen herkennen én door te zorgen dat betrouwbare, lokale media beschikbaar en toegankelijk blijven, ontstaat er een duurzame oplossing. Want een geïnformeerde samenleving is autonoom, daadkrachtig en bestand tegen desinformatie.
Strijd mee voor persvrijheid
Wereldwijd blijven moedige en daadkrachtige journalisten en mediawerkers zich inzetten voor betrouwbare informatie, transparantie en gerechtigheid. Gelukkig staan zij er niet alleen voor. Organisaties zoals Free Press Unlimited steunen hen in hun strijd, met ondersteuning voor hun journalistiek, het vergroten van hun publiek en de relatie daarmee. Maar ook met veiligheidstrainingen, juridische ondersteuning en beschermingsmiddelen in conflictgebieden. Maar ook op beleidsniveau, waar FPU lobbyt voor betere wetgeving en beleid om de persvrijheid te bevorderen. Alleen samen houden we de vrije pers in leven. Op World Press Freedom Day roepen we je op: Steun de vrije pers, strijd met ons mee en blijf op de hoogte van ons werk!
