Azerbeidzjan

Er zijn geen gunstige omstandigheden voor de ontwikkeling van onafhankelijke media in het land. Twee door de staat gefinancierde tv-zenders, AZTV en ITV, vertegenwoordigen de belangen van de overheid die ze financiert, niet van de samenleving. Zelfs tijdens campagnes voor de presidentsverkiezingen hebben oppositiekandidaten beperkte toegang tot de media-omroepen, staats- en privé, omdat ze allemaal worden gecontroleerd door de regering. Er zijn niet langer bepalingen voor gratis zendtijd voor alle kandidaten die de mogelijkheid zouden bieden om binnen- en buitenlands beleid of illegale acties van de overheid te bekritiseren. De oppositie heeft meer mogelijkheden om kritiek te uiten op sociale netwerken en tijdens bijeenkomsten dan via de reguliere media. 
 

Een media landschap met veel beperkingen

De situatie in de drukpers is betreurenswaardig. Kranten zoals Azadliq, Ayna en Zerkalo hadden halverwege de jaren negentig honderden advertentiepartners en toch zijn ze tegenwoordig allemaal niet meer actief. De verslechtering van de politieke situatie in de afgelopen jaren wordt weerspiegeld in de advertentiemarkt, waardoor kranten stoppen met publiceren. Een andere uitdaging blijft de identiteit van de media-ondernemers, zij zijn niet bekend en opereren zonder transparantie. De meeste media in Azerbeidzjan hebben geen langetermijnstrategieën vanwege het gebrek aan concurrentie en vrijemarktregels.

In 2013 begon een project dat was goedgekeurd via een decreet van president Ilham Aliyev, dat gratis huisvesting toekent aan lokale journalisten. De regering stelde in 2013 appartementen beschikbaar voor 156 journalisten, 255 journalisten in 2017 en nog eens 255 in 2020. Het accepteren van gratis huisvesting is in strijd met de professionele beroepsethiek van journalisten van Azerbeidzjan, maar veel print-, radio- en tv-journalisten hebben dit geschenk toch aanvaard, waarna zij woordvoerders van het regime zijn geworden en zwijgen over mensenrechtenschendingen en de hoge mate van corruptie in de samenleving.
 

Veiligheid

De vrijheid van meningsuiting in Azerbeidzjan staat onder druk. Het harde optreden na de verkiezingen, de coronacrisis en de oorlog in Nagorno-Karabach hebben allemaal bijgedragen aan een toename van de censuur en een verslechtering van de situatie voor journalisten. In 2021 werden 11 journalisten aangehouden en vonden er 2 moordzaken van journalisten plaats waarbij in beide gevallen de moordenaars nog op vrije voeten zijn. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft verklaard een verontrustend patroon te zien in hoe het land willekeurige arrestaties en detenties van regeringscritici, maatschappelijke activisten en mensenrechtenverdedigers gebruikt als vergeldingsmaatregelen. De overheid maakt daarbij misbruik van het strafrecht, wat in strijd is met de rechtsstaat. De autoritaire heerser Ilham Aliyev heeft echter zijn greep op de macht verstevigd door nationalistische retoriek te gebruiken om de oorlog in Nagorno-Karabach aan te wakkeren en nationalistische oppositiepartijen efficiënt te neutraliseren.

Volgens de huidige amendementen op de informatiewet die door het parlement zijn aangenomen als reactie op de Covid-19-pandemie, kunnen eigenaren van informatiebronnen op het internet tot drie jaar gevangenisstraf krijgen als ze informatie vrijgeven die volgens de autoriteiten onjuist is en een bedreiging kan vormen voor de volksgezondheid of veiligheid. Zolang journalisten niet veilig kunnen werken, kritiek wordt verpletterd en economische onafhankelijkheid van de media niet is gegarandeerd, zal de samenleving onwetend blijven en gedoemd te worden gemanipuleerd en genegeerd door de ongecontroleerde macht van een autoritaire leider.
 

Free Press Unlimited’s partners 

Omdat de media niet veilig in het land kunnen opereren, is de belangrijkste partner van Free Press Unlimited in Azerbeidzjan een redactie in ballingschap. De vanuit het buitenland gerunde online omroep Meydan TV behandelt een breed scala aan zeer gevoelige onderwerpen, zoals de schending van mensenrechten, de vervolging van LHBTI+-mensen en gendergerelateerde onderwerpen. Met de steun van Free Press Unlimited experimenteert Meydan TV met publieke betrokkenheid via verschillende formaten van contentproductie en verspreiding via sociale media. Free Press Unlimited ondersteunt ook een kleine media-startup genaamd Microscope die content levert via sociale media. Veiligheid is een van de belangrijkste aspecten bij de samenwerking met de media in Azerbeidzjan. In het land werken journalisten in het geheim onder permanente risico's. Free Press Unlimited heeft speciale beveiligingsprotocollen ontwikkeld om veilig samen te werken, op verschillende niveaus.

Foto: Aziz Karimov