Nederland
Nederland blijft relatief gezien een veilige haven voor journalisten, maar ondanks de gunstige omstandigheden voor persvrijheid, nam agressie tegen journalisten de laatste jaren fors toe. In 2021 werden 272 meldingen van pesterijen, intimidatie en geweld tegen journalisten geregistreerd door PersVeilig, tegenover 121 in 2020. Deze sombere werkelijkheid werd weerspiegeld in de World Press Freedom Index van Reporters without Borders (RSF) in mei 2022. Nederland zakte namelijk van plaats 6 naar plaats 28 op deze index. Nog nooit is Nederland zo diep gedaald.
De nieuwsmedia sector wordt gekenmerkt door hoge marktconcentratie. De potentiële fusie van RTL en Talpa kan ervoor zorgen dat het medialandschap binnenkort wordt gedomineerd door drie grote spelers. Er is weinig wetgeving die mediaconcentratie tegengaat en transparantie met betrekking tot eigendom bevordert. Vanuit de overheid wordt extra financiering vrijgemaakt om lokale nieuwsmedia te ondersteunen. Wettelijke regulatie die de (politieke) onafhankelijkheid van de media garandeert bestaat echter niet.
Veiligheid van journalisten
Onder leiding van Free Press Unlimited en het European Centre for Press and Media Freedom (ECPMF) heeft het Media Freedom Rapid Response project een internationale missie over veiligheid van journalisten in Nederland georganiseerd. De missie die plaatsvond begin 2022 heeft de afnemende veiligheid van journalisten in Nederland in kaart gebracht. Het eindresultaat is een uitgebreid rapport over de veiligheid van journalisten in Nederland.
Een aantal bevindingen van de missie vallen op. Ten eerste de dreiging vanuit de georganiseerde misdaad. Tijdens de missie werd duidelijk dat Nederlandse beschermingsmechanismen voor misdaadjournalisten niet geschikt zijn. Ten tweede de bedreiging van vrouwelijke journalisten specifiek. Vrouwelijke journalisten blijken over het algemeen online meer te maken krijgen intimidatie en pesterijen dan mannelijke journalisten. Seksisme en racisme komen online veelvuldig voor. De Nederlandse aanpak van veiligheid van journalisten houdt hier onvoldoende rekening mee. Tenslotte valt de agressie tegen journalisten tijdens demonstraties op, een groter begrip en betere bescherming van de rol van de journalist tijdens demonstratie is hierbij nodig.
Hier vind je het volledige rapport en de aanbevelingen. Het rapport is formeel overhandigt aan de Tweede Kamer door Free Press Unlimited op 14 juni 2022. Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft kort daarna een plan van aanpak persvrijheid en persveiligheid gepubliceerd.
Toezien op wetgeving
Free Press Unlimited maakt zich hard om ervoor te zorgen dat wetgeving het recht op vrije nieuwsgaring van journalisten niet verhinderd, en stimuleert regelgeving die de persvrijheid juist ondersteunen zodat journalisten hun cruciale werk zonder inmenging kunnen uitoefenen.
Zo voerde Free Press Unlimited samen met Bits of Freedom campagne tegen de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (sleepwet). In deze wet kregen inlichtingendiensten de mogelijkheid om massaal data en communicatie te verzamelen van het internet. Dit heeft desastreuze gevolgen voor het fundamentele recht op bronbescherming. Dit droeg uiteindelijk bij aan de komst van een referendum waarbij de meerderheid van de Nederlanders tegen de invoering van de sleepwet stemde.
Daarnaast heeft Free Press Unlimited zich in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Journalisten, het Nederlands Genootschap van Hoofdredacteuren en Stichting Persvrijheidsfonds hard gemaakt voor de positie van journalisten in de ‘Wet Strafbaarstelling verblijf in een door een terroristische organisatie gecontroleerd gebied’. Deze wet vereiste in eerste instantie dat journalisten toestemming vragen aan de minister alvorens zij afreizen naar een terroristisch gemarkeerd gebied om daar verslag te leggen. Dit wekt in die gebieden de indruk dat journalisten gelieerd zijn aan de overheid en brengt daarmee hun veiligheid in gevaar. Free Press Unlimited pleitte met succes voor een uitzondering op de wet voor journalisten bij de Eerste Kamer.
Tenslotte houden we ontwikkelingen omtrent de nieuwe Wet Open Overheid (WOO), die de Wet Openbaarheid van Bestuur vervangt, nauwlettend in de gaten. De wet beoogt meer transparantie omtrent overheidshandelen te bewerkstelligen, maar of het echt de “cultuuromslag” naar een transparante overheid zal betekenen, betwijfelen wij.
Foto: WATimmer
