Monopolie in journalistiek is funest voor pluriformiteit
Onlangs kondigden Talpa en RTL een fusie aan. Bij alle mitsen en maren over de bedoelingen van de belangrijkste commerciële mediabedrijven van ons land, wordt een element steevast overgeslagen: wat betekent dit op lange termijn voor de onafhankelijke journalistiek en de pluriformiteit van het journalistieke media-aanbod?
De redenatie achter de nieuwe televisiefusie is dat het Nederlands product in de media bescherming behoeft tegen de internationale dreiging van de streaming mediaplatforms. De vraag is toch of dit een steekhoudende argumentatie is. Hoe gaat deze fusie bijdragen aan het tegengaan van het moment dat Google of Disney gewoon een onafwendbaar hoge som geld op tafel legt om de hele zaak over te nemen? En waarom zouden internationale platforms geen Nederlands product kunnen maken? Sterker nog, dat gebeurt al getuige de eerste populaire Netflix-misdaadseries. Het aanbod is wel mager. Dat is een van de redenen dat de Raad voor Cultuur in haar rapport in 2018 aanbevelingen deed om de markttoegang voor wereldspelers te binden aan productiequota voor Nederlandse producten. Daar heeft de regering helaas te weinig mee gedaan want vooral Economische Zaken is ideologisch gekant tegen marktregulering.
Talpa verkocht recent haar aandelen in het ANP. Het zag in het belangrijkste Nederlandse persbureau geen toekomst binnen haar mediaketen. Waar John de Mol een aantal jaren geleden nog een journalistieke poot aan Talpa onontbeerlijk achtte, is dat nu blijkbaar niet meer nodig. Wellicht een veeg teken. Vanuit het belang van de onafhankelijke journalistiek bezien, is de fusie geen garantie voor het tegengaan van een verdere erosie van diversiteit in het journalistieke aanbod.
De publieke omroep zegt journalistieke kwaliteit als handelsmerk te zien maar de zendermanagers sturen op marktaandeel en niet op pluriform nieuwsaanbod. Veel van hetzelfde, bystander-journalism en meningenprogramma’s ten koste van dieper gravende formats en onderzoek. Ook RTL en Talpa investeren te weinig in journalistieke verdieping en lokale journalistiek. Dat is jammer want aan de journalisten ligt het niet. Weinig landen kennen zoveel innovatieve platforms en start-ups, denk bijvoorbeeld aan Follow The Money. Een platform dat verantwoordelijkheid en transparantie afdwingt van machthebbers.
Met de bijkomende macht van sociale media als verspreiders van haat en polarisatie ontstaat een problematisch scenario voor het informatielandschap voor komende generaties. Jongeren hebben nu al minder vertrouwen in de journalistiek dan ouderen. Dat is de reden waarom het Forum on Information and Democracy – een internationale coalitie van persvrijheidorganisaties en onderzoeksinstituten – in haar laatste rapport een New Deal for Journalism pleit voor investeringen. Het rapport roept onder meer de OESO en de landen die geven om persvrijheid op tot een vast ontwikkelingsbudget voor journalistiek. Belastingmaatregelen gericht op de socialemediaplatforms zijn nodig, inclusief faciliteiten om meer filantropische investering in de kwaliteitsjournalistiek mogelijk te maken. Chris Oomen zag wat velen in de mediawereld weigeren te onderkennen: dat een monopolie in de journalistieke nieuwsvoorziening dreigt. Hij kocht onlangs de aandelen van ANP, een zeer welkome stap die meer investeerders zouden moeten nemen. Wie volgt?
Leon Willems
Free Press Unlimited