El Salvador: “De staat probeert de media financieel en juridisch uit te putten.”

Manon Muti heeft dagelijks contact met onze partners ter plaatse en coördineert de ondersteuning van onafhankelijke media in Latijns-Amerika. Ze ziet dat er een sterke autoritaire trend gaande is in Latijns-Amerikaanse landen, vooral in Centraal-Amerikaanse landen. We hebben dit over Venezuela gehoord in ons vorige verhaal, en El Salvador is geen uitzondering. Op de RSF Press Freedom Index van mei 2021 staat het land op plaats 82 van de 180, maar zelfs sindsdien is de situatie verslechterd.

"In heel Centraal-Amerika zijn we getuige van een algehele achteruitgang van democratische processen, wat echt zorgwekkend is", legt Manon uit. “Vooral in El Salvador heeft de regering van president Nayib Bukele alle vormen van macht geconcentreerd sinds hij is gekozen.”

Dit gebeurt niet in één keer, maar wordt zorgvuldig georkestreerd. Manon: “Beetje bij beetje heeft hij enkele constitutionele rechters ingetrokken. Hij keurt nieuwe, willekeurige wetten goed. Alles om te werken naar een concentratie van macht rond zijn figuur.”
 

Vijandige taal en dreiging van gangs

Een andere tactiek die wordt gebruikt om de pers en andere kritische stemmen het zwijgen op te leggen, is de publieke opinie tegen hen te keren. “President Bukele gebruikt zeer vijandige taal tegen de media op tv en op Twitter. Hij is erg actief op sociale media en heeft ook een trollenleger dat alle kritische stemmen lastig valt.”

Behalve dat hij andere meningen het zwijgen oplegt, beperkt hij ook de toegang tot openbare informatie. Manon legt uit: “Hij heeft een wet aangenomen die het onmogelijk maakt om te weten hoeveel parlementsleden en ambtenaren verdienen. Onafhankelijke media, waaronder onze partners, hebben geen toegang tot dit soort informatie. En als ze erover rapporteren, wordt het als een misdrijf beschouwd.”

Een ander groot probleem in Midden-Amerika is bendegeweld, in veel gevallen hebben bendes de macht op straat in stedelijke gebieden. Vooral in El Salvador is dit een belangrijke factor in het werk van onafhankelijke media. “In Latijns-Amerika komen de aanvallen op journalisten meestal van de autoriteiten. Maar in El Salvador, en in Honduras en Mexico, worden journalisten veelvuldig bedreigd door bendeleden. Als journalisten verslag doen van misstanden door bendeleden, nemen ze enorme risico's”, zegt Manon.
 

Juridische pesterijen

Naast surveillance, lastercampagnes en online pesterijen tegen onafhankelijke journalisten en media, heeft de huidige regering juridische en administratieve strategieën aangenomen om het werk van onafhankelijke media te belemmeren.

Sommige partners van Free Press Unlimited hebben momenteel te maken met juridische intimidatie. Zoals onze partner El Faro. Manon: "El Faro werd vorig jaar doelwit na het publiceren van verschillende onderzoeksjournalistieke stukken die corruptiezaken bij de overheid aan het licht brachten, en een onderzoek publiceerde naar hoe de regering in het geheim onderhandelde met bendes." Als reactie daarop is El Faro door de regering aangevallen met juridische en administratieve wapens om hun werk te belemmeren.

“El Faro wordt momenteel onderzocht voor misdaden van witwassen en belastingontduiking. Ze worden geconfronteerd met zware belastingcontroles waarvoor ze veel gedetailleerde informatie moeten verstrekken over hun werk en medewerkers. Dit is buitengewoon zorgwekkend.”

Dit wordt vaak gedefinieerd als een SLAPP (een strategic lawsuit against public participation red.), legt Manon uit. “De staat probeert dan de media financieel en juridisch uit te putten om ze te laten stoppen met werken. Als reactie op deze juridische aanvallen moest El Faro veel advocaten inhuren om een juridische strategie vorm te geven, wat veel tijd, werk en middelen kost die niet kunnen worden besteed aan hun belangrijkste werk, de onafhankelijke journalistiek.”

In november heeft de regering opnieuw een agressieve stap gezet. Ze zijn van plan een Foreign Agent Law aan te nemen die van toepassing zou zijn op een breed scala aan organisaties en individuen, waaronder media en individuele journalisten. Als de wet wordt aangenomen, zullen media die buitenlandse financiering ontvangen zich moeten registreren als buitenlandse agenten en een belasting van 40% moeten betalen op elke "transactie die uit een buitenlandse bron komt". Als ze dit niet doen, kunnen media en organisaties worden geconfronteerd met juridische stappen.
 

Uitdagingen in het vooruitzicht

Het is met zekerheid te zeggen dat er grote uitdagingen in het verschiet liggen voor onafhankelijke journalisten in El Salvador. Carlos Salamanca, algemeen directeur van El Faro, deelt met ons: “Op dit moment is onze grootste uitdaging om de veiligheid van onze journalisten te garanderen, om ons voortbestaan te verzekeren in een vijandige omgeving voor de pers, en om de beste journalistiek te blijven bieden die we kunnen . We leven in een context waarin er geen institutionele garanties zijn in ons land, aangezien alle macht is geconcentreerd in een cirkel die wordt gecontroleerd door de president.”

Op de vraag wat het meest helpt om hun werk voort te zetten, antwoordt Carlos: “De ondersteunende netwerken die ons helpen om onze onafhankelijke journalistiek voort te zetten. Deze netwerken omvatten internationale organisaties die onze journalistiek steunen en de persvrijheid in El Salvador aan de kaak stellen. Maar ook onze lezers. Vooral degenen die lid worden, omdat zij een grote overtuiging hebben dat dat wat we doen belangrijk is. Zelfs in een tijd van een wereldwijde economische crisis besluiten ze maandelijks een donatie te doen aan El Faro, verspreiden ze de rapporten van El Faro en protesteren ze tegen pogingen om onze media te blokkeren.”
 

Steun aan onze partners

Free Press Unlimited is sinds 2015 actief in El Salvador. We ondersteunen onze partners met institutionele financiering, om hen te helpen hun onderzoeksjournalistiek voort te zetten en onafhankelijk nieuws te blijven produceren in een context waar er weinig toegang is tot openbare informatie en er veel repressie en corruptie plaatsvindt. Manon: “Daardoor kon El Faro doorgaan en vele schandalen ontrafelen”.
 

Manon voegt toe: “Door ons werk hebben we El Faro kunnen ondersteunen bij het uitbreiden van hun bedrijfsmodel, het versterken van hun relaties met hun publiek en het ontwikkelen van hun beveiligingsstrategieën. Onze partner Fundacion Latitudes blijft opleidingen over veiligheid organiseren voor journalisten uit de regio. En dat heeft bewezen een heel relevant ondersteuningsnetwerk te bieden tijdens de pandemie. Dit omdat alle journalisten die de cursussen hebben gevolgd, verbonden blijven via het ondersteuningsnetwerk. Ze kunnen hier terecht in ht geval van een veiligheidsincident of mentale klap. Als een gezin.”

Foto in header: Journalist neemt deel aan veiligheidstraining van onze partner Riesgo Cruzado in El Salvador. Foto door Camilo Freedman / SOPA Images/Sipa USA.