Venezuela: de staat maximaliseert de controle op informatie
Vijandige uitlatingen, invallen in huizen en kantoren, willekeurige arrestaties, de onafhankelijke media in Latijns-Amerika lijden onder een massale repressie, en dwingen sommigen zelfs om vanuit ballingschap te werken. Hoe blijven ze overeind? In deze serie bespreken we de situatie in vier Latijns-Amerikaanse landen, met Manon Muti, programmacoördinator Latijns-Amerika. Vandaag: Venezuela.
Manon Muti heeft dagelijks contact met onze partners ter plaatse en coördineert de ondersteuning van onafhankelijke media in Latijns-Amerika. Ze ziet dat er een sterke autoritaire trend gaande is in Latijns-Amerikaanse landen, versterkt door de Covid-19 crisis. En Venezuela is een goed voorbeeld. In het wereldwijde rapport over de vrijheid van meningsuiting van ARTICLE19 wordt Venezuela, samen met Nicarague en Cuba, beschouwd als een land waar de vrijheid van meningsuiting ‘in crisis’ verkeert. In de RSF Press Freedom Index, staat het land op de 148e plaats van de 180.
Afgelopen zondag 21 november vonden er regionale verkiezingen plaats, waar het regime van Maduro een overweldigende meerderheid van de stemmen kreeg. Dit is in lijn met de resultaten van de laatste parlementsverkiezingen in Venezuela in 2020, waar het regime van Nicolás Maduro de meerderheid in het parlement kreeg en de oppositie aanzienlijk is verzwakt. Het aantal aanvallen op mediaprofessionals en mensenrechtenverdedigers is sindsdien toegenomen.
Manon: “Sinds 2013, toen Nicolás Maduro president werd, probeert hij alle vormen van onafhankelijke media het zwijgen op te leggen en de berichtgeving constant onder controle te houden. Dit zorgde al voor een zeer gespannen klimaat voor journalisten, dat toenam toen de pandemie uitbrak. De schaarse toegang tot brandstof heeft ook een zeer dramatische impact gehad op het vermogen van journalisten om hun werk uit te voeren. Dit, in combinatie met de hyperinflatie en de voortdurende internet- en elektrische shutdowns, hebben bijgedragen aan de steeds moeilijker wordende omgeving voor de journalistiek.”
Melanio Escobar is directeur van Free Press Unlimited's partner in Venezuela, Redes Ayuda, een Venezolaanse media-support organisatie gespecialiseerd in veiligheid, belangenbehartiging en onderzoek. Hij legt uit: "Momenteel lijdt Venezuela, en de Latijns-Amerikaanse regio als geheel, onder een toename van censuur, zelfcensuur, vervolging en aanvallen op de vrije pers, wat zich vertaalt in veel werk voor de organisaties die in de behoeften van persmedewerkers voorzien. De grootste uitdaging waarmee we vandaag worden geconfronteerd, is dezelfde waarmee we altijd zijn geconfronteerd: machtsmisbruik door de machtigen.”
Arsenaal aan censuur
“De intimidatie van onafhankelijke media neemt sinds 2017 toe met willekeurige arrestaties, geweld tegen verslaggevers, maar ook veel censuur”, zegt Manon. Deze censuur komt in verschillende vormen. Manon legt uit: “Er is echt een censuurarsenaal in Venezuela. Iedereen die de autoriteiten in twijfel durft te trekken, wordt beschuldigd van desinformatie en terrorisme. Veel van onze partners hebben online veel te maken met censuur, vooral door de Nationale Telecommunicatiecommissie (CONATEL, red.), die radio, tv-zenders en ook sociale media controleert.”
CONATEL is door de staat opgericht om elektronische media te reguleren. Reporters Without Borders (RSF) constateerde in 2017 al dat deze organisatie "veel tv- en radiostations onder druk heeft gezet" om berichtgeving te vermijden die de Maduro-administratie in een kwaad daglicht zou stellen.
De tactiek omvat ook naming and shaming, zegt Manon: “De president en parlementsleden noemen journalisten publiekelijk op tv-zenders of op hun Twitter-accounts. Daardoor zie je dat surveillance en politie zich focussen op deze persoon.”
Het afsluiten van internet en elektriciteit zijn ook belangrijke instrumenten in het censureren van onafhankelijke media en journalisten in Venezuela. Deze strategieën belemmeren de toegang tot onafhankelijke, kritische en hoogwaardige informatie voor grote delen van de samenleving, waardoor zij in het duister tasten.
De weerbaarheid van onze partners
Ondanks deze moeilijke omstandigheden ziet Manon grote veerkracht bij de journalisten en mediaorganisaties waarmee Free Press Unlimited samenwerkt. “We zien dat vooral in vijandige omgevingen de journalisten en de media-support organisaties meer dan ooit gemotiveerd zijn om door te gaan, omdat zij de enige kritische stemmen zijn. Zoals Armando.info, die corruptieschandalen blijven ontrafelen door diepgaande onderzoeksjournalistiek te produceren, ook al is het gevaarlijk, bijvoorbeeld met de Pandora Papers. Of, Espacio Público, die systematisch alle aanvallen op journalisten en vrijheid van meningsuiting rapporteren en monitoren, en deze gegevens gebruiken om aan te dringen op verandering.”
Melanio Escobar van Redes Ayuda legt uit hoe belangrijk het is om in deze repressieve omgeving te blijven werken: “In deze donkere tijden hebben we als samenleving meer dan ooit geleerd hoe belangrijk accurate en tijdige informatie is als onmisbaar hulpmiddel voor het nemen van juiste beslissingen. We zagen het in deze tijden van Covid-19, en we houden het in stand door dagelijks, vrij beschikbaar nieuws aan te blijven bieden dat online gelezen kan worden. Daarom worden organisaties als Free Press Unlimited zo gewaardeerd, omdat ze ervoor zorgen dat dit kan blijven bestaan.”
Free Press Unlimited ondersteunt haar partners in Latijns-Amerika met institutionele financiering, om hen te helpen onderzoeksjournalistiek te promoten en onafhankelijk nieuws te blijven produceren in een context waar er weinig toegang is tot openbare informatie en er veel repressie en corruptie is.
Foto in header: Persvrijheid is een mensenrecht. Demonstratie in 2019. Credit: Sincepto/Rafael Hernández.
