Gender Equality Champion 2022: Peter ter Velde

Peter ter Velde reisde zelf als verslaggever van het NOS Journaal naar diverse oorlogs- en crisisgebieden. In 2019 werd hij projectleider van PersVeilig, een initiatief van het Genootschap van Hoofdredacteuren, de NVJ, het Openbaar Ministerie en de politie om geweld en agressie tegen journalisten in Nederland terug te dringen. Iets wat steeds harder nodig lijkt te zijn.
 

PersVeilig is opgericht om de veiligheid van journalist te monitoren, wat doet PersVeilig bijvoorbeeld?

“We monitoren door middel van een meldpunt waar journalisten incidenten kunnen melden. Dit doen we om een goed beeld te krijgen van wat er in het land gebeurt, maar ook om te zien of er bepaalde ontwikkelingen zijn waarop ingespeeld moet worden. 

PersVeilig vertegenwoordigt de journalistieke sector met het genootschap van hoofdredacteuren als de werkgevers, de NvJ als vakbond voor de werknemers, maar ook politie en openbaar ministerie. Dit geeft ons hele korte lijnen, ook naar instanties toe, om journalisten te helpen. We helpen journalisten met beschermingsmiddelen die ze kunnen gebruiken op straat, zoals een steekwerend vest, maar ook in huis, zoals een camerasysteem. Tenslotte hebben we natuurlijk juristen die bijstand kunnen bieden, en een psycholoog die ingezet kan worden om journalisten te helpen met psychosociale hulp.” 
 

Jullie geven ook trainingen, bijvoorbeeld in online weerbaarheid. Wat proberen jullie dan mee te geven?

“Over het algemeen vind ik journalisten vrij naïef als het gaat om het gebruik van social media. Er wordt erg veel geplaatst. In alle trainingen die wij doen scannen wij de journalisten die er aan meedoen online. Dat is in een kwartiertje even de journalist opzoeken en de social media profielen bekijken. Het gebeurt heel vaak dat we binnen tien minuten weten waar diegene woont, en wie de familieleden zijn. Journalisten kennen ook vaak gewoon de privacy settings niet van social media. Daar gaat de training onder andere over, over digitale veiligheid zoals het gebruik van een password manager, het gebruik van Signal in plaats van WhatsApp, of 2-staps verificatie.”  
 

Wat moet er gebeuren in de maatschappij om online geweld tegen iedereen, maar met name journalisten serieus te nemen? 

“Ik vind dat er daarvoor een verantwoordelijkheid ligt bij de Big-tech bedrijven om iets hiertegen te ondernemen. Wij krijgen nu nog steeds nul op het rekest als we iets aankaarten bij Twitter, ik heb niemand die ik bij naam ken en waar ik het telefoonnummer van heb. Dat is bij Facebook wel echt anders geworden. Daar is wel beweging, ook bij Google, waar gewoon mensen zitten die ik kan bellen op het moment dat er iets fout zit. In een aantal gevallen heeft Facebook na een telefoontje in no time een post weggehaald. Bij Twitter is dat nog steeds onmogelijk daar zit echt geen enkel beweging en dat is heel irritant. Want ze hebben natuurlijk wel degelijk een verantwoordelijkheid. Officieel hebben ze het allemaal wel prachtig op papier, maar als je aan de bel trekt dan geven ze niet thuis.”

Veel journalisten besluiten zelfs het vak te verlaten door deze dreiging, waarvan nu zelfs uit onderzoek blijkt dat een derde van de vrouwelijke journalisten dit overweegt als gevolg van online bedreigingen. Wat valt jullie op aan het geweld specifiek gericht op vrouwelijke journalisten? 

“Een paar weken geleden had ik nog contact met een vrouwelijk freelance journalist die na vele aanvallen online het gewoon niet meer trok en heeft besloten de journalistiek te verlaten. Verder zien we dat vrouwelijke journalisten veel meer op hun vrouwzijn worden aangevallen, dan mannen op hun manzijn. Dat zie je terug in de meldingen die wij binnenkrijgen. 

Bij mannen is dat toch anders, mannen worden ook hard aangepakt, maar op een andere manier. Bij een vrouw is het toch vaak op uiterlijk, en seksistisch. En als het iemand is die zwart is, dan is is het ook nog vaak racistisch.”
 

Je hoort ook vaak zeggen dat online geweld kan leiden tot geweld in het echt. Merken jullie dat?

“Het is lastig te zeggen of fysiek geweld één op één het gevolg is van iets wat online is gebeurd. Maar woorden doen er zeker toe. Kijk, tien jaar geleden kende niemand de term fake news of mainstream media tot Trump dit ging gebruiken. Die zijn nu gemeengoed geworden in onze samenleving. Toen ik een aantal jaar geleden vlakbij mijn huis stickers op een lantaarnpaal zag met ‘NOS = fake news’, daar schrok ik toen heel erg van. Dus woorden hebben natuurlijk gevolgen. Maar daarnaast ook de veranderde houding naar journalisten toe, met meer agressie en dreiging, wat wel degelijk te maken heeft met een klimaat dat is ontstaan onder invloed van een aantal politici. Sommige zijn meegegaan in Trumps retoriek en dat heeft gevolgen voor wat journalisten vandaag de dag meemaken.”
 

Wat voor advies zou je aan vrouwelijke journalisten willen geven?

“Ten eerste, als je als vrouwelijke journalist wordt aangevallen, ook online, probeer dit alsjeblieft niet persoonlijk te maken. Het gaat niet per se om jou, maar om de journalistiek in zijn algemeenheid. De journalistiek wordt aangevallen op het moment dat jij wordt aangevallen. 

Daarnaast vind ik dat werkgevers, en wij en bijvoorbeeld de NvJ, ook achter de vrouwelijke journalisten moeten staan op het moment dat ze worden aangevallen, en ze te ondersteunen op alle mogelijke manieren die er zijn. Omdat een vrouwelijke journalist die zo op haar vrouwzijn wordt aangevallen, op dat moment heel erg kwetsbaar is. 

Dat is voor mij de kern waar het om gaat. Ik heb een aantal jaar geleden gehoord van een vrouwelijke journalist die op zaterdag was aangevallen online, en het hele weekend niks heeft gehoord van haar werkgever, en pas op maandag toen ze op het werk kwam te horen kreeg: ‘zo jij hebt een pittig weekend gehad’. Dat kan niet. Je moet onmiddellijk actie ondernemen om die persoon te steunen en in bescherming te nemen. Daar ontbreekt het nog regelmatig aan, ze zijn daar vaak nog onvoldoende op voorbereid.”
 

Wat merk je van de impact van online bedreigingen op (vrouwelijke) journalisten?

“Een tijdje geleden kreeg ik een mail van een vrouwelijk journalist, die een half jaar daarvoor online was aangevallen. En nu trok ze aan de bel, ze deed er melding van en schreef dat ze er  nog steeds last van had en ze gaf ook aan dat ze hulp nodig had. Ze vertelde dat ze nu inmiddels al maandenlang bij haar vriend woonde omdat ze niet meer thuis durfde te komen. Dus het was helemaal in haar gaan zitten. Die aanvallen waren “maar” een paar dagen in januari, en voor de aanvallers was het daarna over, maar voor haar niet. 

Toen hebben we onmiddellijk stappen ondernomen om hulp te bieden. En het gaat nu heel erg goed met haar. Maar dat is dus eigenlijk wat een opdrachtgever of werkgever moet doen op het moment dat iemand aangevallen wordt, onmiddellijk alle hulp bieden die er is, of zelfs een publicitaire steunbetuiging doen om aan te geven dat wat er gebeurd is echt uit den boze is, dat je volledig achter deze betreffende werknemer staat. Daar is nog best nog heel veel te winnen, het is vaak onkunde bij werkgevers om dit in te richten. Ze weten gewoon niet hoe en wat. En daar kunnen wij als PersVeilig bij helpen.”
 

Video boodschap