El Salvador
Begin 2024 werd Nayib Bukele met maar liefst 70-85% van de stemmen herkozen als president voor de komende vier jaar, nadat hij het kiesdistrictenstelsel had geherstructureerd, wat leidde tot meer steun voor zijn partij. Op dit moment kan de toegang tot openbare informatie gemakkelijk worden beperkt door overheidsplannen, -besluiten en -projecten die worden weggelaten onder het mom van de noodtoestand en beperkte jurisdictie. In de RSF Press Freedom Index staat El Salvador op 112 van de 180 landen.
El Salvador heeft een lange geschiedenis van bendegeweld en overheidscensuur. Hoewel de vrijheid van meningsuiting na de ondertekening van de vredesakkoorden van Chapultepec op 16 januari 1992 sterk is toegenomen, is het huidige mediaklimaat er eerder een van overleven, zelfcensuur en ideologische overgave dan van vrijheid. Dit is vooral verergerd door de huidige noodtoestand.
Het land heeft chronische politieke en economische instabiliteit gekend, gekenmerkt door staatsgrepen, opstanden en een opeenvolging van autoritaire heersers. Tijdens piekjaren waren er meer dan 25.000 bendeleden actief en liepen de moordcijfers op tot 66 per 100.000 inwoners. Dit aantal daalde snel toen de nieuwe regering aan de macht kwam, maar dit kwam ten koste van de democratie. De pandemie werd gebruikt om radicale maatregelen te rechtvaardigen en in maart 2022 riep president Nayib Bukele de noodtoestand uit om het bendegeweld in El Salvador aan te pakken. Sindsdien hebben de autoriteiten meer dan 74.000 mensen opgepakt die beschuldigd worden van banden met bendes of terroristische groeperingen. De maatregel geeft aanleiding tot bezorgdheid over mensenrechtenschendingen in gevangenissen, martelingen, straffen en gebrek aan medisch en juridisch advies.
De staat van de persvrijheid
Journalisten werken onder moeilijke omstandigheden en moeten vaak zelfcensuur toepassen. De onderzoeksjournalisten die rapporteren over machtsmisbruik of corruptie zijn vrij bekend, waardoor ze voortdurend het doelwit zijn van bedreigingen. President Bukele probeert hun kritische stemmen het zwijgen op te leggen door journalisten online aan te vallen met ongefundeerde beschuldigingen van corruptie of witwaspraktijken en door mediakanalen te onderwerpen aan strenge audits, die hen in diskrediet brengen, tijdrovend zijn en een aanslag vormen op hun capaciteit. De regering beschikt over een geavanceerd apparaat voor sociale media en heeft verschillende bestaande media overgenomen die nu de stem van de regeringspartij vertolken.
Daarnaast zijn wetten aangepast om de toegang tot openbare informatie en de persvrijheid te beperken onder het huidige regime van beperkte rechtsbevoegdheid. Zo werden in april 2022 wetshervormingen goedgekeurd die de regeringspartij in staat stellen om iedereen te vervolgen die praat over de georganiseerde misdaadbendes en hun banden met de regering. De afgelopen jaren zijn er geen journalisten vermoord vanwege hun werk, maar intimidatie en hacking gaan wel erg ver. Zo is bevestigd dat in 2021 en begin 2022, bij 35 mensen, waaronder journalisten en enkele leden van maatschappelijke organisaties, hun mobiele telefoons herhaaldelijk zijn afgeluisterd met Pegasus, een door Israël gebouwde geavanceerde spyware. Verslag doen van veiligheidskwesties of bendegeweld is gecriminaliseerd, wat mensenrechtenschendingen in het huidige regime mogelijk maakt.
Steun voor kritische stemmen
Hoewel journalisten in El Salvador die berichten over controversiële onderwerpen vaak worden aangevallen en geïntimideerd, neemt het aantal afwijkende meningen toe. Bekende mediakanalen als El Faro hebben hun activiteiten verplaatst naar Costa Rica, vanwege intimidatie door de overheid. Free Press Unlimited heeft een productiefonds opgezet voor journalisten in Midden-Amerika, waaronder El Salvador, waar samenwerking tussen verschillende journalisten en mediakanalen wordt aangemoedigd en gezamenlijk onderzoek naar onderbelichte onderwerpen wordt ondersteund. Op dit moment voeren mediapartners gezamenlijke producties uit die op verschillende platforms gepubliceerd zullen worden.
Veiligheid en een goed klimaat voor journalisten
Met Riesgo Cruzado, een programma van partner Fundación Latitudes uit El Salvador, ondersteunt Free Press Unlimited de veiligheid van journalisten en mediaprofessionals door middel van holistische veiligheidstrainingen. Journalisten uit Midden-Amerika, waaronder El Salvador, leren hoe ze verschillende veiligheidsmechanismen kunnen toepassen, krijgen hulp bij het inschatten van persoonlijke risico's en ontvangen psychosociale en juridische ondersteuning. Het programma streeft naar het bevorderen van een stimulerende omgeving voor journalisten door middel van belangenbehartiging en samenwerking met lokale autoriteiten en gezaghebbenden. Deze combinatie van training en samenwerking creëert een groep goed getrainde journalisten die weerbaarder zijn tegen de gevaren van verslag doen in Midden-Amerika.
