Oekraïne
Oekraïne groeide het afgelopen decennium uit tot een regionale leider op het gebied van journalistiek en persvrijheid. Het land voerde een ambitieuze hervorming van de persvrijheid door waaronder een wet inzake transparantie van media-eigendom en de oprichting van een onafhankelijke openbare omroep. Nu, na de inval van Rusland, is de toekomst van het land en van de onafhankelijke media in groot gevaar.
Een voorbode voor wat onafhankelijke media mogelijk te wachten staat is hoe er voor de inval met lokale verslaggevers werd omgegaan in de bezette gebieden Loehansk en Donetsk. Zij werden daar vaak geconfronteerd met willekeurige arrestaties, afranselingen en martelingen; velen werden gedwongen undercover te werken.
Voor actuele informatie over de situatie in Oekraïne en ons werk daar, ga naar ons dossier.
Het Oekraïense medialandschap
Oekraïne is een land met tweetalige media (Oekraïens en Russisch) die elkaar vaak overlappen. In de afgelopen jaren introduceerde de regering strengere taal quota voor lokale media, wat een positieve invloed had op de representativiteit. Anders dan in veel buurlanden is de rol van de staat in het Oekraïense medialandschap beperkt. Mediaconglomeraten zijn de meest voorkomende vorm van media-eigendom in Oekraïne. Het vertrouwen in nieuwsmedia is dan ook laag. In 2020 zou slechts 48% van de Oekraïners vertrouwen hebben in digitale nieuwskanalen, 41% in tv en 21% in radio. De hoge maatschappelijke polarisatie beïnvloedde deze scores de afgelopen jaren negatief.
Ondanks de ambitieuze wetgeving, wordt de redactionele onafhankelijkheid van toonaangevende nieuwsuitzendingen omzeild door hun invloedrijke privé-eigenaren en is het niet altijd mogelijk om de financiering te herleiden. In 2021 onthulde de Oekraïense wetshandhaving dat drie vooraanstaande nieuwskanalen gefinancierd worden door entiteiten die verband houden met terroristische activiteiten in de door Rusland bezette gebieden van Oost-Oekraïne.
Veiligheid voor journalisten
Sinds 1991 zijn er in totaal 13 journalisten vermoord. In vijf van deze gevallen bleven de daders onbestraft. Alleen al in de eerste drie maanden van 2021 gaf de Raad van Europa 58 mediavrijheid-waarschuwingen af. De Covid-19-pandemie verergerde de bestaande uitdagingen. Afgezien van geweld, worden journalisten vooral gehinderd in hun werk door hen toegang tot openbare regeringsbijeenkomsten en -sessies te verbieden, waarbij pandemische omstandigheden als excuus worden gebruikt.
Natuurlijk brengt de huidige oorlog in Oekraïne als gevolg van de Russische invasie een nieuw onmiddellijk gevaar voor journalisten in het land.
Ons werk in Oekraïne
In Oekraïne werkt Free Press Unlimited samen met drie onafhankelijke media. Stuk voor stuk onafhankelijke media in Oekraïne die landelijk actief zijn, maar ook regionaal en specifiek in het conflictgebied in Oost-Oekraïne, en zich bezighouden met onafhankelijke verslaggeving en onderzoeksjournalistiek. Momenteel zorgen zij voor broodnodige gebalanceerde verslaggeving over de oorlog.
Nu vrijwel alle informatie die vanuit Rusland komt op zijn minst onbetrouwbaar is, en vaak ronduit staatspropaganda, is het enorm belangrijk dat er ook onafhankelijke informatie beschikbaar is en blijft in de Russische taal. Voor de Russische bevolking, maar ook voor de Russischtaligen in nabijgelegen landen. Daarom zetten omringende media partners in buurlanden zich in om de betrouwbare informatiestroom op gang te blijven houden door (ook) in het Russisch te rapporteren. Dit ondersteunen wij.
Daarnaast is een partner onderdeel van het VIMES-project, dat vaardigheden- en kennisuitwisseling faciliteert tussen vijf Oost-Europese en drie Midden-Amerikaanse landen met als doel hun positie in de samenleving te versterken.
In navolging van de Russische invasie hebben wij onze steun en hulp aan journalisten in gevaar opgeschaald. Wij staan in nauw contact met onze partners om hen te helpen waar we kunnen. Gedurende de steeds verder escalerende situatie hebben wij hen tot nu toe kunnen helpen met veiligheidstrainingen, emergency kits, alternatieve huisvesting en ook evacuatie. Wij blijven onze partners ondersteunen in deze moeilijke tijd.
Foto: Ivan Bandura.
