ChatGPT en andere AI-tools: risico's en kansen voor de journalistiek

ChatGPT kan een artikel schrijven over dit onderwerp na slechts een paar zinnen als input te hebben ontvangen. Maakt dat het werk van een schrijver overbodig? Het is eenvoudig gezegd, maar het is een van de belangrijke zorgen die generatieve AI-tools, zoals ChatGPT, oproepen, vooral als het gaat om de journalistiek.

Onafhankelijke media hebben al te kampen gehad met sociale media die de rol van distributeur van nieuws overnamen, en daarmee de inkomstenstroom uit advertenties wegnamen. Nu kan een tool als ChatGPT veel van het werk van een journalist overnemen. Het kan ongelooflijk snel beschikbare informatie doorzoeken en deze verwerken tot een nieuwsartikel. Heeft dit invloed op de behoefte aan journalisten en de professionaliteit van het journalistieke beroep?

Allereerst is het belangrijk op te merken dat ChatGPT één beperking heeft: de laatste kennisupdate was in september 2021. Daarom kan het geen informatie geven over alles wat na die datum op internet is gepubliceerd. Het weet bijvoorbeeld niets over de Russische invasie in Oekraïne. Dit feit alleen al maakt het werk van een journalist nog steeds zeer noodzakelijk: rapporteren over en analyseren van actuele zaken.
 

Kansen

ChatGPT biedt ook kansen voor de beroepsgroep. Het kan journalisten helpen door repetitieve taken te automatiseren, zoals het transcriberen van interviews of het samenvatten van rapporten. Dit maakt tijd vrij voor journalisten om zich te richten op andere aspecten van hun werk, zoals onderzoeksverslaggeving en analyse.

AI kan ook worden gebruikt om diepgaander onderzoek te doen voor onderzoeksjournalistieke verhalen, omdat het snel enorme hoeveelheden gegevens kan scannen en relevante informatie kan identificeren. Deze voordelen verhogen ook de snelheid van de productie en distributie van nieuws en verlagen de kosten, waardoor nieuws toegankelijker wordt.

Ons Oost-Europese kantoor heeft geëxperimenteerd met het gebruik van ChatGPT om een artikel te schrijven over de vervuiling van de Zwarte Zee in Oekraïne als gevolg van de bombardementen en schade aan de Kahovka waterkrachtcentrale. De algemene ervaring was positief omdat het de werktijd aanzienlijk verkortte. Na het verwerken van de tekst met AI was er echter nog steeds een menselijke redacteur nodig om de tekst te proeflezen, ervoor te zorgen dat belangrijke aspecten niet over het hoofd werden gezien en stilistische verbeteringen aan te brengen. De uiteindelijke, aangepaste tekst werd door vier partners gepubliceerd.
 

Risico's

Een belangrijk risico van generatieve AI zoals het nu functioneert, is dat het onze toegang tot betrouwbare informatie in gevaar kan brengen. De kunstmatige intelligentie achter ChatGPT doorzoekt alle informatie die beschikbaar is op het internet om een antwoord te vinden op de vraag die aan hem is gesteld. Daarbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen betrouwbare en onbetrouwbare informatie, waardoor het antwoord gebaseerd kan zijn op onjuiste informatie. Ook worden bronnen niet vermeld, waardoor het erg moeilijk is om de informatie te verifiëren. De afhankelijkheid van de digitale vaardigheden en niveau van mediawijsheid van mensen in het gebruik van deze systemen is daarom erg groot. Als deze AI-tools niet zorgvuldig worden getraind en gecontroleerd, kunnen ze desinformatie en verkeerde informatie produceren of versterken, wat leidt tot de verspreiding van onjuiste informatie en publieke verwarring. 

Dan is er nog de kwestie van verantwoording. Wanneer een nieuwsoutlet een artikel publiceert, zit er een persoon of menselijke organisatie achter die verantwoordelijk kan worden gehouden. In het geval van tools zoals ChatGPT ontbreekt dit. Verantwoording afleggen wordt een kritiek punt wanneer de grens tussen door mensen en AI gegenereerde inhoud vervaagt door het gebrek aan bronvermelding, waardoor het vertrouwen van het publiek in de journalistiek kan worden ondermijnd.

Tot slot, omdat bronnen niet worden vermeld, maakt ChatGPT hoogstwaarschijnlijk gebruik van informatie uit journalistieke artikelen, zonder deze te vermelden. Het compromitteert het intellectuele eigendom van informatie en erkent niet het belangrijke werk dat journalisten doen.
 

AI gebruiken voor winst

Reporters Without Borders heeft ook zijn zorgen geuit over de opkomst van door AI gegenereerde websites die lijken op echte mediasites en daar advertentie-inkomsten uit halen. Ze verwijzen naar een onderzoek van NewsGuard, een bedrijf dat gespecialiseerd is in het beoordelen van de betrouwbaarheid van online nieuws en informatie, dat 49 nieuws- en informatiesites heeft geïdentificeerd die bijna volledig lijken te zijn geschreven door AI software.

Deze nieuwe ontwikkeling is om verschillende redenen zeer verontrustend. Ten eerste is het puur winstgericht: het doel is om met zo min mogelijk inspanning zo veel mogelijk clicks te krijgen om zo de winst te optimaliseren. Het elimineert een ethische benadering van nieuws en creëert een stortvloed aan twijfelachtige artikelen. Door de enorme hoeveelheid maakt het content van betrouwbare, onafhankelijke media minder zichtbaar en daarmee vermindert het de toegang van mensen tot betrouwbare informatie. Bovendien bevatten deze artikelen soms schadelijke, onjuiste informatie. Eén artikel beweerde bijvoorbeeld dat Joe Biden was overleden en een ander artikel meldde ten onrechte dat Oekraïne had beweerd dat het 3.870 Russische soldaten had gedood in één enkele aanval.

Deze manier van het gebruik van AI in de journalistiek roept ethische bezwaren op, zoals de noodzaak om bekend te maken wanneer een artikel of een deel ervan is gegenereerd door een AI-model. Transparantie over het gebruik van AI is essentieel om ervoor te zorgen dat lezers zich bewust zijn van de bron van de informatie en weten dat ze kritisch moeten zijn over de inhoud.
 

Toegang tot betrouwbare informatie bewaken

Als Free Press Unlimited volgen we de ontwikkelingen rondom generatieve AI tools zoals ChatGPT op de voet. Wij geloven sterk in de toegevoegde waarde van de analytische blik die een journalist, met als enige doel het brengen van betrouwbare informatie aan het publiek, inbrengt bij het verslaan van het nieuws. Dit blijft belangrijk, misschien zelfs nog belangrijker, met de opkomst van deze AI-tools. We zien de voordelen ervan voor het werk van journalisten en nemen dit op met onze partners, maar we zijn vooral waakzaam voor de bedreigingen die het vormt voor de toegang van mensen tot betrouwbare informatie. 

Transparantie, regulering en verantwoording zijn essentieel voor de toekomst. Grondrechten moeten worden opgenomen in AI-systemen. AI-tools kunnen en zullen gemakkelijk worden misbruikt als ze onverantwoordelijk op de markt worden gebracht, zonder goed publiek debat en overheidstoezicht en -regulering. Op dit moment zien we een verbazingwekkend gebrek aan verantwoording bij de bedrijven die deze tools op de markt brengen. Daarnaast ontbreekt een duidelijke visie van overheden op regulering. Hoe langer dit wordt uitgesteld, hoe meer macht de digitale platforms krijgen die AI-tools verspreiden en gebruiken. 

Het is essentieel om ervoor te zorgen dat onafhankelijke journalistiek levensvatbaar, vertrouwd en zichtbaar blijft in de samenleving. Het is belangrijk om een balans te vinden tussen het gebruik van AI-technologieën en het behoud van de essentiële menselijke elementen die de integriteit en het doel van de journalistiek ondersteunen. Door rekening te houden met de sterke punten van ChatGPT en tegelijkertijd de journalistieke waarden van nauwkeurigheid, eerlijkheid en verantwoording te behouden, kan de journalistiek zich aanpassen en ontwikkelen en uiteindelijk het publiek voorzien van betrouwbare en onafhankelijke informatie in het digitale tijdperk.

Dit artikel is geschreven met de hulp van ChatGPT. De gestelde vraag was: Kun je een artikel schrijven waarin je de effecten van ChatGPT op het journalistieke werkveld beschrijft en ingaat op de voor- en nadelen van het bestaan van ChatGPT voor de journalistiek?