De impact van Israël's oorlog in Gaza op media in de regio
De gevolgen van de gebeurtenissen in Gaza en de Westelijke Jordaanoever is tot ver over de grenzen heen merkbaar. Het verzamelen van en de toegang tot betrouwbare informatie speelt hierbij een cruciale rol. Om inzicht te krijgen in hoe de situatie in Israël en Palestina de media in de buurlanden beïnvloedt, spraken we met twee van onze partners in de regio.
Het is niet nieuw dat media en journalisten die actief zijn in de landen rond Israël en Palestina direct geraakt worden door de gebeurtenissen daar. Zo werd in mei 2022 de bekende Palestijnse journaliste Shireen Abu Akleh gedood door de Israëlische strijdkrachten terwijl ze verslag uitbracht vanaf de Westelijke Jordaanoever. Journalisten uit Libanon, Egypte of Jordanië die verslag doen van het conflict en de daaruit voortvloeiende vluchtelingencrisis, of uit grensgebieden, lopen direct gevaar. Het aantal journalisten dat wordt gedood in Gaza blijft stijgen. Volgens de laatste berichten zijn er sinds 7 oktober 95 journalisten gedood.
Voor journalisten buiten Gaza verslechterde de situatie ook, met drie Libanese journalisten die gedood zijn door Israëlische aanvallen in het zuiden van Libanon. In buurland Jordanië berichten media en journalisten niet alleen over de verslechterende situatie in Gaza, maar ook over de protesten onder het Jordaanse publiek - die er zelfs toe hebben geleid dat de Jordaanse regering de onderhandelingen met Israël over water- en energieovereenkomsten heeft stopgezet.
Om de impact op de journalistiek te begrijpen, spraken we met Isam Uraiqat van de regionale media-outlet Al Hudood en Layal Bahnam van de Maharat Foundation in Libanon. Al Hudood gebruikt satire om commentaar te geven op de actualiteit. Met betrekking tot Gaza gebruikten ze deze methode om lezers te informeren over het gevaar van het accepteren van de status quo en het normaliseren van de bezetting. De Maharat Foundation is een door vrouwen geleide organisatie die werkt aan de ontwikkeling van democratische samenlevingen door vrijheid van meningsuiting en respect voor mensenrechten, waaronder mediavrijheid, te verdedigen en promoten.
Impact op content
Al Hudood heeft content gemaakt die Israëlische berichtgeving waarin Palestijnen exclusief de schuld krijgen van wat er gebeurt ter discussie stelt, en die de onderliggende oorzaken en wortels van het conflict verduidelijkt. Als kritische stem streven ze ernaar om te reflecteren op de verhalen in de media. Isam: "We lichten de lezer ook voor over pogingen van sommige Palestijnse politici om de situatie uit te buiten voor hun voordeel en politieke doelen door hun populistische toespraken en uitspraken bloot te leggen. We moesten op dit punt erg voorzichtig zijn om te voorkomen dat het verkeerd zou worden opgevat als ophitsend tegen Palestijnen."
"In de eerste maanden na 7 oktober zagen we dat het narratief dat Israël's acties onvoorwaardelijk steunde domineerde."
Layal Bahnam is ook getuige geweest van een opmars van bepaalde verhalen in de media. "In de eerste maanden na 7 oktober zagen we dat het narratief dat Israël's acties onvoorwaardelijk steunde domineerde. Toen we analyseerden hoe de media de oorlog in Oekraïne en de oorlog in Gaza versloegen, zagen we dat er met twee maten werd gemeten. We zien hoe in het ene geval de verheerlijking van een oorlog wordt geaccepteerd, en in het andere geval wordt veroordeeld."
Het verstrekken van betrouwbare informatie over dit en elk ander conflict is enorm belangrijk. Mis- en desinformatie kunnen heel schadelijk zijn. Onderzoek naar nieuwsconsumptie in Libanon bevestigt dit en onthult bepaalde kwetsbaarheden die bijdragen aan de verspreiding van fake news. Dit zijn onder andere weinig bewustzijn van hoe uitingen kunnen worden geverifieerd, gebrek aan kennis van hoe je toegang kan krijgen tot feitelijk nieuws, en de neiging om informatie die tegen bestaande overtuigingen ingaat te verwerpen.
Veiligheid van journalisten
Isam heeft gezien dat bestaande problemen voor de media in landen in het Midden Oosten verergeren door het conflict. Hij zegt: "In Jordanië bijvoorbeeld promoten de "officiële" media staatspropaganda en negeren ze volledig de kritiek die mensen hebben op de oorlog in Gaza. De onafhankelijke media die wel objectief proberen te rapporteren worden nog steeds geconfronteerd met onderdrukking en intimidatie, waaronder arrestaties. Of ze worden ontboden bij inlichtingendiensten waar ze worden bedreigd om te voorkomen dat ze publiceren."
Layal: "Het aantal journalisten dat gedood wordt in Gaza blijft elke dag stijgen. Maharat pleit al sinds de oprichting voor het stoppen van straffeloosheid voor misdaden tegen journalisten. Hoewel de afgelopen maanden de dodelijkste zijn geweest voor journalisten ooit gedocumenteerd, zien we geen serieuze poging van de internationale gemeenschap om verdragen, resoluties en toezeggingen te implementeren die journalisten beschermen en tegelijkertijd Israël ter verantwoording roepen. Dit heeft zeker gevolgen voor de journalistiek in de regio, omdat de huidige straffeloosheid het vermoorden van journalisten legitimeert."
Manier van werken
Omdat de situatie in met name Gaza zo nijpend is, waar de bevolking in angst leeft vanwege regelmatige bombardementen en het ze ontbreekt aan de meest elementaire levensbehoeften, is het erg moeilijk om ter plaatse verslag uit te brengen en in contact te komen met bronnen. Al Hudood heeft wel een netwerk van contacten ter plaatse die hen voorzien van informatie over de gebeurtenissen. "We horen van hen wat niet terug te vinden is in de main stream media, zoals de levensomstandigheden, de dagelijkse angst en terreur, en de hoop op een einde aan de oorlog," zegt Isam.
"Een Palestijnse fact-checker vertelde ons hoe de oorlog de geestelijke gezondheid van journalisten beïnvloedt."
Maar omdat de omstandigheden zo uitdagend zijn en er veel mis- en desinformatie circuleert in de media en online, is het erg belangrijk om gefocust te blijven op fact-checking en op feiten gebaseerde verslaggeving. Al Hudood heeft één persoon die zich volledig richt op fact-checking door middel van onderzoek en bronvergelijking.
Wat betreft Maharat zegt Layal: "We kunnen niet communiceren met journalisten in Gaza, maar we hebben wel contact met journalisten op de Westelijke Jordaanoever. Ook zij hebben te maken met uitdagingen, zoals bedreigingen en zelfcensuur. Een Palestijnse fact-checker met wie we contact hebben, vertelde ons hoe de oorlog de mentale gezondheid van journalisten beïnvloedt, die al het geweld en wreedheden zien in de video's die ze bekijken voor hun fact-checking werk."
Free Press Unlimited is voortdurend op zoek naar manieren om mediawerkers ter plekke te ondersteunen. Lees hier meer over onze crisisrespons.
Blijven documenteren
Zes maanden na het oplaaien van het geweld in Palestina is er een reëel risico dat de internationale aandacht zal afnemen naarmate de tijd verstrijkt, zoals we ook hebben zien gebeuren in Oekraïne. Zowel Layal als Isam benadrukken dat het belangrijk is om verslag te blijven doen van de gebeurtenissen in Palestina, vooral van over de grens.
Isam: "We moeten blijven publiceren om de trend van normalisering van het schenden van de rechten van het Palestijnse volk aan te vechten. Wat daar gebeurt, levert het onweerlegbare bewijs van de wreedheid van de bezetting, en het gebrek aan enige intentie voor vrede met de regio als geheel, niet alleen met de Palestijnen. Blijven focussen op de gepleegde oorlogsmisdaden zal de nieuwe generatie beschermen, vooral tegen de invloed van propaganda die probeert deze misstanden te normaliseren."
Media in de buurlanden, met hun netwerk van journalisten, freelancers en fact-checkers, zijn een vitale schakel om ervoor te zorgen dat informatie over de situatie in Gaza gedeeld blijft worden.
Layal: "De media moeten verslag blijven doen over Gaza, wat steeds moeilijker wordt omdat journalisten niet vanuit Gaza kunnen werken. De dagelijkse aanvallen op burgers, waaronder journalisten, en het ontbreken van infrastructuur zoals toegang tot internet, belemmeren journalisten bij het verzamelen en verspreiden van informatie. Journalisten moeten in staat worden gesteld om hun verhalen te blijven vertellen. Gelukkig zien we een tegenbeweging tegen het Israëlische verhaal op sociale media, ondanks de algoritmes die het Palestijnse verhaal censureren."
Media in de buurlanden, met hun netwerken van journalisten, freelancers en fact-checkers, zijn een belangrijke schakel om ervoor te zorgen dat informatie over de situatie in Gaza gedeeld blijft worden. Free Press Unlimited wil met haar partners in de regio onafhankelijke en gevoelige berichtgeving over het conflict mogelijk maken. Verder roepen we op tot bescherming van journalisten terwijl zij dit belangrijke werk doen, in Gaza, Libanon en alle landen waar de impact van deze oorlog voelbaar is.
