Free Press Unlimited: zorgen over implementatie van Europese anti-SLAPP richtlijn in Nederland
Free Press Unlimited heeft samen met de Nederlandse Anti-SLAPP werkgroep aanbevelingen gedeeld voor de implementatie van de Europese anti-SLAPP richtlijn in Nederland. Op dit moment biedt de concept implementatie wet onvoldoende waarborgen om journalisten te beschermen tegen SLAPP-zaken - Strategic Lawsuits Against Public Participation. De werkgroep, onderdeel van de Coalition Against SLAPPs in Europe (CASE), dringt daarom aan op stevigere en effectievere maatregelen.
Uit een eerder onderzoek van Free Press Unlimited (FPU), gepubliceerd in april 2024, kwam naar voren dat de toenemende juridische druk op media en individuele journalisten in Nederland leidt tot zelfcensuur en psychische en financiële druk, met name op freelance journalisten en kleinere media. De zwaarste, en meest zorgwekkende, vorm van juridische druk zijn zogeheten SLAPPs. Deze rechtszaken worden vaak ingesteld door rijke en machtige actoren tegen journalisten, mensenrechtenverdedigers en maatschappelijke organisaties, met als voornaamste doel hen te intimideren, onder druk te zetten en hen het zwijgen op te leggen.
FPU concludeerde met haar onderzoek dat de impact van juridische druk op Nederlandse media veelal onzichtbaar blijft en wordt onderschat. Ook de huidige Nederlandse wetgeving biedt onvoldoende bescherming tegen SLAPP zaken. “Om de Nederlandse journalistiek te beschermen tegen (zelf)censuur, is het van groot belang dat er stevige wetgeving komt die SLAPP-doelwitten beschermt,” laat Emma Bergmans, auteur van het onderzoek en senior beleidsadviseur bij FPU, weten.
De Anti-SLAPP richtlijn van de Europese Commissie bevat specifieke waarborgen om SLAPP-doelwitten te beschermen. In de huidige concept-implementatie van de richtlijn worden deze waarborgen echter weinig geconcretiseerd. "De huidige concept-implementatie mist de ambitie en effectiviteit die nodig zijn om SLAPP-doelwitten daadwerkelijk te beschermen," laat de Nederlandse Anti-SLAPP werkgroep weten. Dit betekent dat als media met weinig middelen - zoals een klein onderzoekscollectief of een freelance journalist - geconfronteerd worden met een SLAPP, zij vrijwel zeker zullen moeten inschikken. Het gevolg hiervan is dat informatie van publiek belang gecensureerd wordt.
"Door SLAPP-doelwitten niet effectief te beschermen brengen we ons recht op toegang tot betrouwbare informatie in het geding.” - Emma Bergmans, senior beleidsadviseur bij FPU
Daarnaast betreurt de werkgroep dat de concept-implementatie alleen betrekking heeft op SLAPP-zaken die gaan over grensoverschrijdende zaken. Eerder onderzoek van Free Press Unlimited laat zien dat dit niet aansluit op de realiteit: er vinden regelmatig SLAPPs in Nederland plaats die geen internationaal element hebben. Een groot deel van de journalisten loopt met deze implementatie juridische bescherming mis.
Zorgen om persvrijheid
FPU laat weten dat SLAPP zaken een direct effect hebben op de Nederlandse democratie. “Journalisten zijn de waakhonden van de democratie, ze houden machthebbers ter verantwoording en voorzien burgers van onafhankelijke informatie. Als gevolg van SLAPP-zaken worden zij gecensureerd. Door SLAPP-doelwitten niet effectief te beschermen brengen we ons recht op toegang tot betrouwbare informatie in het geding.” zegt Bergmans.
“Als er geen scherpere implementatie komt, zal het afschrikwekkende signaal aan machtige actoren die een zaak aanspannen verloren gaan. Hiermee wordt de Nederlandse journalistieke gemeenschap niet beschermd", aldus Bergmans.
De werkgroep roept de Nederlandse overheid op een stevig en toekomstbestendig vangnet beschikbaar te maken voor de journalistiek, zodat de persvrijheid wordt beschermd. Zij doen dan ook drie aanbevelingen die dit beter mogelijk zullen maken, lees daarover meer in onderstaand document.
"Nederland heeft als voorvechter voor persvrijheid een unieke positie en kan met sterkere anti-SLAPP wetgeving een leidende rol spelen in Europa." zegt de werkgroep. “Gebruik dit als een kans.”
