Juridische aanvallen op journalisten in Colombia

Ana Bejarano Ricaurte is advocaat en een van de directeuren van El Veinte. El Veinte is een organisatie die zich inzet voor de juridische verdediging van de vrijheid van meningsuiting van journalisten, media en gebruikers van sociale netwerken. Susana Echavarria is lid van El Veinte.
 

Wat houdt El Veinte’s werk in?

El Veinte richt zich op juridische verdediging en justitiële interventies, een dringende noodzaak omdat de intimidatie door middel van de rechtsgang in Colombia het afgelopen decennium is toegenomen. Wij willen netwerken opbouwen van pro deo advocaten die journalisten en media kunnen bijstaan. Het is tweerichtingsverkeer: we zien constitutionele bedreigingen voor de persvrijheid en werken daaraan, maar we willen ook dat de advocatuur opstaat en haar maatschappelijke verantwoordelijkheid neemt. In de praktijk betekent dit dat we individuele zaken aannemen en strategisch procederen, zoals het aanvechten van wetten die de persvrijheid beperken.

We doen ook aan juridische redactie. Dit betekent dat onze juridische redacteuren een geschreven stuk of artikel kritisch beoordelen, als "laatste paar ogen" voordat het wordt gepubliceerd. Wij proberen deze vorm van juridische redactie naar Colombia en heel Latijns-Amerika te brengen, omdat dat hier bijna niet gebeurd. Dat is jammer, want wij denken dat het een goede manier is om journalisten te beschermen en juridische conflicten te voorkomen. En zelfs als het geen rechtszaak voorkomt, helpt het journalisten te begrijpen welke juridische risico's zij nemen met hun werk.
 

Hoe is de situatie voor journalisten en media in Colombia, vooral als het gaat om het juridische vlak?

Vanwege het langdurige gewapende conflict is in Colombia het grootste risico voor journalisten altijd de bedreiging geweest op hun leven, hun familie en hun persoonlijke veiligheid. Helaas werd op 16 oktober 2022 de Colombiaanse journalist Rafael Emiro Moreno in Córdoba, een regio aan de kust, vermoord vanwege zijn werk als journalist. Hij had de autoriteiten lange tijd gewaarschuwd dat dit zou gebeuren en dat hij vreesde voor zijn leven.

"Tegenwoordig gebruiken machtige politici en zakenmensen een meer institutionele manier om de pers te dwarsbomen, zoals juridische intimidatie en pesterijen."

Het is erg triest, want het aantal moorden op journalisten is juist afgenomen. Tegenwoordig gebruiken machtige politici en zakenmensen een meer institutionele manier om de pers te dwarsbomen, zoals juridische intimidatie en pesterijen. Natuurlijk is dat beter dan dat journalisten worden vermoord, maar het blijft zeer zorgwekkend omdat het zeer effectief is. Ons rechtssysteem is niet geschikt om dit soort druk te stoppen.
 

Hoe gaat El Veinte deze uitdaging aan?

Op dit moment proberen we bijvoorbeeld een anti-SLAPP wet aan te laten nemen. Een wet die journalisten zal beschermen tegen ongegronde rechtszaken die bedoeld zijn om met name journalisten en mensenrechtenactivisten te censureren, te intimideren en het zwijgen op te leggen door hen op te zadelen met de kosten voor een advocaat. Dit noemen we SLAPP's, wat staat voor Strategic Lawsuits Against Public Participation. Dat deze wet goedgekeurd wordt is zeer onwaarschijnlijk, omdat sommige van de meeste juridische intimidatie van mensen van het Congres komt. Maar het is toch belangrijk om over dit fenomeen te praten, en mensen bewust te maken van dit probleem. Dus voor ons is de inspanning nog steeds absoluut de moeite waard.

We geven drie belangrijke manieren aan waarop journalisten juridisch lastig gevallen kunnen worden. De constitutionele manier, wat een zeer eenvoudig en kort proces is. De strafrechtelijke weg, die veel gebruikt wordt, maar waar er niet veel veroordelingen zijn, dus het wordt alleen gebruikt om angst en zelfcensuur te creëren. En de derde en nieuwste manier is de civiele manier. Dat is een van de meest gebruikte manieren om journalisten te bedreigen op dit moment. En het is een zeer effectieve manier, omdat onze civiele procedure geen manier heeft om een oneerlijke zaak te stoppen, een rechtszaak die alleen bedoeld is om de pers het zwijgen op te leggen. In plaats daarvan denken de rechters dat elke smaadzaak legitiem is, en ze zijn niet gevoelig voor constitutionele overwegingen. Deze rechtszaken zijn een zeer urgente bedreiging geworden.

Wij begeleiden journalisten, mensenrechtenverdedigers en gebruikers van sociale media in al dit soort zaken.
 

Worden er veel journalisten veroordeeld?

Heel weinig journalisten worden daadwerkelijk veroordeeld. Misschien niet eens één in tientallen jaren. Maar er zijn veel gevallen waarin journalisten hebben verloren en zijn veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding. Helaas hebben we daar geen statistieken van, omdat ons rechtssysteem niet registreert wanneer iemand die wordt aangeklaagd een journalist is.
 

Kunnen jullie meer vertellen over de omstandigheden van de moord op Rafael Emiro Moreno?

Rafael Emiro Moreno deed onderzoek naar lokale politici die geld stalen en niet het publieke werk deden dat de stad eiste. Hij bracht dat aan het licht, en daarom waren ze hem zat. En toen werd hij vermoord.

"Het is eng om te denken dat we misschien teruggaan naar die tijden waar de grootste bedreiging moord is."

Het is erg frustrerend omdat het vrij duidelijk is wie het gedaan heeft. En toch doen de autoriteiten niets. Wat ook weer niet gek is, want de autoriteiten deden al niets toen de journalist zei dat hij bedreigingen kreeg. Het is eng om te denken dat we misschien teruggaan naar die tijden waar de grootste bedreiging moord is, want ook al is het ook verkeerd en moeilijk, het is veel beter om in de rechtbank te vechten dan met kogels.
 

Kunnen jullie een voorbeeld geven van een zaak waaraan El Veinte werkt?

We hebben nu te maken met een zaak van twee vrouwelijke journalisten die worden aangeklaagd door Ciro Guerra, de grootste filmregisseur van Colombia. Hij werd door vrouwen beschuldigd van seksuele intimidatie, en deze twee journalisten schreven een verhaal dat het bewijs daarvoor leverde. Hij klaagde hen aan voor 1 miljoen dollar omdat hij als gevolg contracten verloor met Netflix, Amazon en meer. Hij klaagde hen ook strafrechtelijk en grondwettelijk aan, wat een duidelijke poging is om hen het zwijgen op te leggen. Het is een zeer interessante zaak, die ook aansluit bij de #MeToo-beweging en het is de eerste in zijn soort in Colombia. Het heeft ook het element van feministische journalistiek; journalistiek die wordt uitgevoerd door vrouwen om de stem van vrouwen te vertegenwoordigen.

Voor de strafzaak werden ze naar de rechtbank geroepen om hun versie van de feiten te delen, wat we hen adviseerden niet te doen omdat ze de grondwettelijke keuze hebben om die hoorzitting niet bij te wonen. En toen werd deze zaak geseponeerd. Voor de civiele zaak gaan we het bewijs tonen van hoe zij hun werk als journalisten deden en ontdekten wat het onderzoek aantoont. Het is een zaak die onder veel spanning staat omdat er veel geld mee gemoeid is en onze rechters niet gewend zijn dat journalisten in een civiele procedure als deze worden berecht. De cultuur in Colombia is ook erg chauvinistisch, het is helaas een misogynistisch land, en veel mensen denken dat seksuele intimidatie niet zo erg is of niets om je zorgen over te maken. Voor de journalisten wordt het erg stressvol.

Het is een heel opvallende zaak, en dat moet ook wel, want het kan de deur openen voor meer van dit soort belangrijke verslaggeving. Dit is niet slechts één persoon die zegt "deze man heeft me lastig gevallen", wat hoe dan ook genoeg zou moeten zijn, maar hier wordt het ondersteund door journalistieke verslaggeving met bewijzen, zoals foto's en verschillende getuigenissen.
 

In deze video deelt Catalina Ruiz-Navarro, een van de aangeklaagde journalisten, haar gedachten

Is er nog iets nodig in Colombia om de veiligheid van journalisten te verbeteren?

Colombia heeft een speciale politiegroep die bedoeld is voor de bescherming van journalisten, maar die is niet erg effectief. Ik denk dat deze veel meer open moet staan voor deelname van het maatschappelijk middenveld. Het kan niet zo zijn dat deze instelling door de staat wordt opgericht en ook alleen door de staat wordt bestuurd. Het maatschappelijk middenveld moet er toezicht op houden. Omdat politiemensen soms ook zeer wantrouwend zijn naar de journalistiek en journalisten.

"Mediaorganisaties moeten achter hun journalisten staan en ze steunen." 

Daarvoor hebben we ook sterke maatschappelijke organisaties nodig die druk kunnen uitoefenen op autoriteiten voor de bescherming van journalisten, vooral als ze zeggen dat ze in gevaar zijn, zoals de Rafael Moreno die is vermoord. Het is dus belangrijk deze instellingen sterker en doeltreffender te maken.

Ten slotte moeten journalisten ook door hun werkgevers worden gesteund. Het is heel belangrijk dat ze een sterke en betrouwbare organisatie achter zich hebben. Soms zijn journalisten erg eenzaam en voelen ze zich machteloos. Ze hebben niet veel middelen om toegang te krijgen tot fatsoenlijke juridische verdediging, in het geval van juridische intimidatie. Mediaorganisaties moeten achter hun journalisten staan en ze steunen.

Via Reporters Respond en het Legal Defense Fund heeft Free Press Unlimited El Veinte gesteund in hun pogingen om journalisten te verdedigen en schadelijke wetten in Colombia aan te vechten door middel van gezamenlijke strategische rechtszaken.

Free Press Unlimited voert campagne voor de veiligheid van journalisten wereldwijd.

STEUN ONS