Klokkenluiden voor onafhankelijke journalistiek

Klokkenluiders zijn mensen die informatie vrijgeven over misstanden zoals corruptie of fraude die een impact kunnen hebben op het algemeen belang. Ze kunnen de informatie binnen hun bedrijf of aan een overheidsinstantie melden of ervoor kiezen om de informatie aan de media bekend te maken. Omdat journalisten ervoor moeten zorgen dat hun bronnen worden beschermd om de waarheid aan het licht te brengen, is veilig klokkenluiden de sleutel tot het behoud van persvrijheid.
 

Klokkenluiders overal in de EU beschermen

In oktober 2019 heeft de Europese Unie (EU) een richtlijn aangenomen om klokkenluiders beter te beschermen. De richtlijn schetst minimale beschermingsmaatregelen en maakt duidelijk wie als klokkenluider moet worden beschouwd. De richtlijn verplicht bedrijven met meer dan 50 personeelsleden ook om interne meldingskanalen te creëren, en EU-lidstaten om externe meldingskanalen toe te staan, die gebruikt kunnen worden als rapporteren binnen het bedrijf inefficiënt of onveilig is. Het openbaar maken van informatie kan echter alleen wanneer interne en externe meldingskanalen al zijn verkend, wat klokkenluiden richting de media ontmoedigd. De lidstaten hebben tot december 2021 de tijd om hun landelijke wetgeving aan te passen aan de Europese Richtlijn Bescherming Klokkenluiders.

Hoe zorg je ervoor dat de richtlijn in praktijk wordt gebracht op een manier die klokkenluiden aanmoedigt en de bronbescherming van journalisten niet in gevaar brengt? Om dit te bespreken hebben Free Press Unlimited, WIN en EFJ de krachten gebundeld om een evenement voor leden van het Europees Parlement te organiseren.
 

Het recht om te weten waarborgen

"De implementatie van de richtlijn moet eerst gericht zijn op het waarborgen van de vrijheid van meningsuiting, in plaats van de belangen van bedrijven", zegt Anna Myers, uitvoerend directeur van het Whistleblowing International Network (WIN). Mary Inman, internationaal klokkenluidersadvocaat, heeft met EFJ richtlijnen voor de media geschreven voor de implementatie van de Europese Richtlijn Bescherming Klokkenluiders, en moedigt de EU-lidstaten aan ambitieuzer te zijn dan de minimumeisen van de richtlijn.

Rianne Verbeek, programmacoördinator en manager van het Publeaks-project vanuit Free Press Unlimited, presenteerde verschillende gevallen waarin klokkenluiders besloten anoniem informatie aan de media bekend te maken om represailles van hun werkgever, collega's en/of de gemeenschap te voorkomen. Zo liet de privacyschending rondom de medische gegevens van Barbie (een Nederlandse reality-tv-ster) bijvoorbeeld zien hoe ongeautoriseerde toegang van werknemers aan het licht kwam, zonder de identiteit van de klokkenluider bekend te maken. Met voorbeelden van Publeaks-verhalen benadrukte Rianne het belang voor klokkenluiders om de vrijheid te hebben om het meldingskanaal te kiezen dat zij het meest efficiënt vinden, binnen hun bedrijf, aan een overheidsinstantie of aan de media.

In de komende maanden zullen Free Press Unlimited, WIN en EFJ de belangen van journalisten blijven waarborgen gedurende de implementatie van de Europese Richtlijn Bescherming Klokkenluiders door de lidstaten.

Voor meer informatie over klokkenluiden, bekijk de database van WIN (met o.a. wetten, artikelen, studies en andere publicaties).

Free Press Unlimited startte in 2013 het online platform Publeaks in Nederland om aan klokkenluiders een veilige en gemakkelijke manier te bieden om informatie naar de pers te lekken. Publeaks biedt niet alleen een platform, maar informeert journalisten ook over digitale veiligheid. Free Press Unlimited bood ook ondersteuning bij het opzetten van klokkenluidersplatforms in Mexico (Méxicoleaks), Indonesië (IndonesiaLeaks), Mali (Kenekanko) en Nigeria (Leaks.ng).
 

Foto: Thierry ROGE