Waakhonden voor persvrijheid nodig in Europees Parlement

Wat staat er op het spel?

De persvrijheid staat wereldwijd onder toenemende druk en Europa vormt daarop geen uitzondering. De Europese Unie, van oudsher een baken van persvrijheid, heeft in veel lidstaten en kandidaat-lidstaten een snelle achteruitgang gezien in onafhankelijke journalistiek en toegang tot betrouwbare informatie. Deze trend is alarmerend, aangezien persvrijheid en toegang tot onafhankelijke informatie essentieel zijn voor een stabiele, democratische samenleving.

Media Freedom Rapid Response (MFRR), waar Free Press Unlimited deel van uitmaakt, rapporteerde 1117 schendingen van de mediavrijheid in EU-lidstaten en kandidaat-lidstaten in 2023, een stijging van meer dan 35% ten opzichte van het voorgaande jaar. Dit duidt op een ernstige verslechtering van de persvrijheid in Europa. Het aantal fysieke, digitale en juridische aanvallen op journalisten en mediakanalen neemt toe in Europa, terwijl een zinvolle uitvoering van beschermingsmaatregelen en het ter verantwoording roepen van daders achterblijft bij wat nodig is. Politici, overheidsfunctionarissen en ambtenaren zijn verantwoordelijk voor een groot deel van deze schendingen. 
 

Juridische aanvallen

Een bijzonder zorgwekkende ontwikkeling is de opkomst van juridische intimidatie, bekend als SLAPPs (Strategic Lawsuits against Public Participation), gericht op het monddood maken van journalisten die rapporteren over kwesties van publiek belang.

In Italië en Griekenland hebben we gezien dat journalisten systematisch het doelwit zijn van juridische intimidatie omdat ze corruptie of belangenconflicten binnen de overheid aan het licht hebben gebracht. Een andere zorgwekkende trend is de toenemende politieke controle over, of zelfs totale afschaffing van, publieke omroepen, zoals in Slowakije. In kandidaat-lidstaten zoals Georgië worden nieuwe wetten, zoals het wetsvoorstel “Transparantie van buitenlandse inmenging”, gebruikt om onafhankelijke media en niet-gouvernementele organisaties in diskrediet te brengen en het zwijgen op te leggen, waardoor de persvrijheid en de vrijheid van meningsuiting verder in gevaar worden gebracht. 
 

De rol van het komende Parlement

Er staat ongelooflijk veel op het spel bij de komende Europese verkiezingen. De persvrijheid neemt af en geen enkele democratie kan functioneren zonder een vrije pers. Als de ruimte voor debat en afwijkende meningen die de media bieden verdwijnt, kunnen machthebbers niet ter verantwoording worden geroepen. Daarom is het cruciaal dat toekomstige Europese Parlementsleden prioriteit geven aan een pluralistisch medialandschap, de veiligheid van journalisten waarborgen en de neerwaartse trend van de persvrijheid in de EU omkeren. De afgelopen jaren heeft het Parlement belangrijke stappen gezet in de richting van mediavrijheid met de goedkeuring van belangrijke rechtsinstrumenten zoals de anti-SLAPP-richtlijn en de Europese Media Freedom Act. 
  

We roepen het komende Parlement op om hier verder werk van te maken en:

Prioriteit te geven aan persvrijheid en toegang tot onafhankelijke informatie

Het Parlement moet de benoeming van een vicepresident met een duidelijk mandaat over persvrijheid stimuleren en veel investeren in onafhankelijke journalistiek om de dreiging van desinformatie tegen te gaan.

De ontwikkelingen op het gebied van persvrijheid en de uitvoering van wettelijke beschermingsinstrumenten in de lidstaten nauwlettend volgen

Het Parlement moet ervoor zorgen dat persvrijheid een belangrijk aandachtspunt is in toekomstige rechtsstaatverslagen, en beoordelen hoe elke lidstaat zorgt voor de implementatie van belangrijke rechtsinstrumenten op het gebied van mediavrijheid, zoals de Europese wet inzake mediavrijheid (EMFA), de aanbeveling voor de bescherming, veiligheid en weerbaarheid van journalisten, de wet over digitale diensten (DSA) en de anti-SLAPP-richtlijn en -aanbeveling. 

De veiligheid van journalisten bevorderen

Het Parlement moet een veilige omgeving voor journalisten mogelijk maken, hen beschermen tegen geweld en een einde maken aan straffeloosheid. Niet alleen in Europese lidstaten, maar wereldwijd. Om journalisten te beschermen tegen juridische aanvallen, moet het Parlement zorgen voor naleving van belangrijke juridische instrumenten, zoals de Europese Media Freedom Act en de anti-SLAPP richtlijn.

Door deze aandachtspunten aan te pakken, kan het Europees Parlement een centrale rol spelen bij het waarborgen van persvrijheid en ervoor zorgen dat de democratie in de Europese Unie blijft bloeien.