Blog Ruth Kronenburg: een mooi bezoek aan onze mediahub voor Oekraïense journalisten

Sinds de Russische invasie van Oekraïne startte, nu iets meer dan een jaar geleden, zijn wij als Free Press Unlimited vrijwel direct gestart met de actie Media Lifeline Ukraine. Een actie om ervoor te zorgen dat onafhankelijke, relevante en betrouwbare informatie ook ten tijde van oorlog (of wellicht juist ten tijde van een oorlog) beschikbaar blijft. De actie kende een groot gevolg, zo’n 30 organisaties en heel veel individuen wilden met ons samenwerken. Binnen 3 maanden haalden we zo’n 1,3 miljoen euro op. Een ongekend resultaat voor ons.

We zijn meteen begonnen met het verstrekken van noodhulp. In het begin dachten we dat dat tijdelijk zou zijn, een kwestie van de eerste maanden. Nu, een jaar verder, krijgen we nog steeds verzoeken voor noodhulp. Er zijn nog steeds ballistische vesten en VPN codes nodig voor veilige verbindingen, maar ook aggregaten en generatoren vanwege regelmatige stroomuitval. Toch dachten we toen ook al aan de middellange termijn. Als de invasie langer dan 6 maanden zou gaan duren, betekende dat wellicht ook dat we aan andere steun moesten denken.

"Sowieso worden de media die zich nog in Oekraïne bevinden vooral gerund door vrouwen. Moeders die ook voor hun gezin en hun familie moeten zorgen." 

We dachten aan het opzetten van een mediahub in een buurland waar veel van de Oekraïense journalisten naar toe zouden kunnen vluchten. We dachten aan het zoeken naar alternatieven om eventuele internet shutdowns te omzeilen. En daar zijn we tot op de dag van vandaag mee bezig, samen met de Oekraïense media die nog steeds hun werk doen vanuit het land zelf. Zij zijn immers beter in staat om aan te geven wat er nodig is, zodat wij daar op in kunnen spelen.
 

Impact van de oorlog

Op het moment dat ik deze blog schrijf staat de teller op 49 gedode journalisten in Oekraïne, waarvan er 9 gedood zijn terwijl ze hun werk deden. Een schrikbarend aantal. De meeste journalisten zijn gedood toen ze voor hun land vochten, niet als journalist maar als soldaat, als vrijheidsstrijder. Toch nemen we ze mee in de telling. Want het betekent dat Oekraïne het zonder deze journalisten moet doen. Sowieso worden de media die zich nog in Oekraïne bevinden vooral gerund door vrouwen. Moeders die ook voor hun gezin en hun familie moeten zorgen. Er zijn bijna geen technici meer aanwezig om technische problemen te verhelpen, iedereen die een steentje kan bijdragen is gemobiliseerd. Het komt dus op de vrouwen aan.

Dit is ook zo in de buurlanden. Zo’n 80% van alle gevluchtte Oekraïners zitten in de omringende landen, waarvan de meeste in Polen. Polen bleek niet moeilijk te doen over het toelaten van de vluchtelingen, en het verstrekken van vergunningen om te wonen en te werken. Oekrainers kunnen er daardoor relatief eenvoudig een leven opbouwen. Maar het blijft natuurlijk een ander land, waar ze een andere taal spreken en ver weg zijn van hun geliefden.

Na de zomer zijn we begonnen met het werven van journalisten. Omdat, zo was onze gedachte, de meeste gevluchte Oekraïeners dan wel min of meer gesetteld zouden zijn, de kinderen op een school zouden zitten, en ze een woonplaats zouden hebben. Dit zou een goed moment zijn om te kijken of deze journalisten geschikt zouden zijn om in onze mediahub een stipend te ontvangen. Dit kun je vergelijken met een beurs, je krijgt geld, training en andersoortige hulp (denk aan psychosociale hulp), een laptop, en een plek om te werken en je ervaringen te delen. Voorwaarde is wel dat je je beschikbaar stelt voor zeker 6 maanden voor media in Oekraïne.

Ook handig, degene die het Belarussische centrum leidt is Pools, en weet dus de weg in het Poolse medialandschap. Ook heeft hij ervaring met getraumatiseerde mensen. Hij heeft samen met onze programma coordinator de werving vormgegeven. Van de 23 journalisten die we in eerste instantie benaderd hebben, zijn er uiteindelijk zes overgebleven die ook daadwerkelijk een stipend hebben gekregen. En nu had ik dan eindelijk de kans om deze zes vrouwen te ontmoeten en te spreken, vier maanden nadat zij bij de mediahub zijn begonnen.

De vrouwen hebben stuk voor stuk een prachtige en vriendelijke uitstraling. De meesten hebben dan ook bij de (nationale) televisie gewerkt, een aantal als verslaggeefster en een aantal als ‘anker’. Een van de vrouwen droeg met trots ons Media Lifeline Ukraine T-shirt. Wat ontzettend gaaf om dat te zien.

"Maar meer nog dan de trots die ze voelen voor hun werk, geven ze aan dat ze dankzij de stipend een familie erbij hebben gekregen."

Verder zijn het ‘gewone’ vrouwen, ze praten en lachen met elkaar. Je ziet niet aan ze dat ze veel hebben meegemaakt en hun mannen hebben moeten achterlaten. Maar dan komen de verhalen. Allemaal geven ze aan dat ze dit een unieke manier vinden voor zingeving. De trainingen (ze moesten bijna allemaal omgeschoold worden om andersoortige rapportages te kunnen maken) hebben ze allemaal als bijzonder nuttig ervaren. Ook voor straks, als de oorlog voorbij is en ze weer terug kunnen naar hun geliefde land. Allemaal geven ze aan dat het werken voor de media in Oekraïne heel bijzonder is, het geeft ze het gevoel dat ze vanuit Polen een nuttige bijdrage kunnen leveren. Ze zijn trots op wat ze doen.

Maar meer nog dan de trots die ze voelen voor hun werk, geven ze aan dat ze dankzij de stipend een familie erbij hebben gekregen. Ze kunnen hun verdriet en leed met elkaar delen, want ze begrijpen elkaar. Datzelfde geldt voor de Belarussische journalisten die ook in de media hub werken. Ze staan niet alleen in deze strijd. Ze zien elkaar ook na hun werk, hebben ondanks al hun verdriet en trauma het gevoel dat ze ertoe doen en hun landgenoten echt kunnen helpen.

Zij besloot uiteindelijk haar verhaal te doen voor de camera en vertelde dat zij haar hele wijk en stad, waar ze haar hele leven had gewoond, kapot heeft zien gaan. Beschoten en gebombardeerd heeft zien worden, inclusief haar eigen flatgebouw. Ze wilde echter van geen wijken weten, dit was haar huis en hier zou ze blijven. Tot ze toch echt opgehaald werd door Oekraïense strijdkrachten die de laatste mensen uit Mariopol min of meer dwongen om weg te gaan. Toen moest ze wel, maar niet zonder haar kat en haar keramische theepot. Dat is alles wat ze nog heeft van haar ‘oude’ leven.

Dit verhaal heeft alle journalisten die eraan werkten tot tranen toe geroerd. Deze vrouw had alles verloren, maar vocht om haar kat en theepot. Want het was alles wat ze nog had. De opname van het verhaal duurde ruim 1,5 uur, maar de reportage kon maar 30 minuten duren. Met pijn en moeite konden ze het terugbrengen, en zo is het interview uitgezonden. Ongelofelijk veel reacties hebben ze erop gekregen, want het verhaal was herkenbaar. Om de vrouwen in Oekraïne en in Polen een hart onder de riem te steken, en het woord te verspreiden, kun je het interview hieronder ook bekijken, met Engelse ondertiteling:

Tja, wat kan ik zeggen. Ik ben ontzettend blij dat ik deze vrouwen heb ontmoet en hun verhalen heb gehoord. Het maakt me weer duidelijk waarom ik dit werk doe en met welk doel. Deze vrouwen geloven 300% dat ze gaan winnen, want verliezen is geen optie, en dat ze snel weer thuis zullen zijn.

Ik hoop het van harte voor ze. En tot die tijd ben ik er trots op dat we deze mediahub hebben kunnen opzetten en deze vrouwen hebben kunnen helpen. Dankzij hen zijn er verhalen verteld over de vluchtelingen uit Oekraïne en hebben de media in Oekraïne extra menskracht om hun publiek van de broodnodige informatie te voorzien.

Ruth Kronenburg

Ga naar Media Lifeline Ukraine