Free Press Unlimited's Leon Willems over de crisis in Oekraïne

Op momenten zoals deze gaan ons hart, medeleven en gedachten uit naar alle mensen die onder deze agressie gebukt zullen gaan. Bij Free Press Unlimited staan wij daarbij pal voor de mensen die het recht verdedigen van Oekraïners - en ook de burgers van alle buurlanden - op betrouwbare, feitelijke en tijdige informatie over de oorlog. Dat zijn de onafhankelijke journalisten en media die al zo lang onder druk staan door wat in veel opzichten ook een informatieoorlog is die vanuit het Kremlin gevoerd wordt.

Daarom hebben we onze steun en hulp aan journalisten in gevaar opgeschaald. We roepen alle autoriteiten op die daartoe mogelijkheden hebben, aandacht te hebben voor het lot van die journalisten die het meest kwetsbaar zijn. Daartoe behoren naast de onafhankelijke media en journalisten in Oekraïne zelf, bijvoorbeeld ook onafhankelijke journalisten die eerder de extreme repressie in Belarus zijn ontvlucht.

Wij roepen daarom alle landen met vertegenwoordiging in Oekraïne op om solidariteit te tonen door flexibel te zijn bij het honoreren van de verzoeken van Oekraïense burgers in nood, waaronder journalisten. Praktische hulp en noodvisa of opvang zijn cruciaal op dit moment. Aan de aangrenzende buurlanden doen wij het verzoek hun grenzen open te houden en een veilige haven te bieden. 
 

Informatieoorlog

De militaire invasie in Oekraïne is een nieuwe fase in de oorlog tegen Oekraïne die door President Poetin vanaf 2014 is ingezet met de inlijving van de Krim en de ondersteuning van separatisten in Donetsk en Loehansk. Er kan geen misverstand over bestaan dat de Russische regering daarmee handelt in weerwil van alle internationale afspraken en akkoorden die Rusland zelf heeft gemaakt en ondertekend.

Helaas resoneert de volksnationalistische argumentatie van Poetin onder veel Russen vanwege het aan banden leggen van alle onafhankelijke media in Rusland zelf. Er vindt op dit moment op geen enkele wijze meer een open publiek debat plaats in Rusland over motieven, drijfveren en koers van de regering daar. Een grootschalige oorlog en invasie van soevereine staten zoals we die vandaag zien, gaat gepaard met desinformatie, propaganda en verwarring zaaien.

Toch is er ook nu protest in Rusland. 140 Russische burgemeesters ondertekenden een brief die de invasie in Oekraïne afwijzen. Het bericht circuleert op sociale media. De mediawaakhond van het Kremlin heeft inmiddels alle media in Rusland een verbod opgelegd op het delen van andere informatie dan die van de staatsmedia. Hoge boetes dwingen zo af dat de Russen verstoken zijn van onafhankelijke berichtgeving.

In Oekraïne moeten onafhankelijke journalisten en media werken onder extreem moeilijke omstandigheden. Dat president Zelenskyy de media heeft gevraagd geen angst te zaaien geeft aan dat ook hier politieke druk op onafhankelijke berichtgeving bestaat, hoewel het op geen enkele wijze vergelijkbaar is met de totale vernietiging van onafhankelijke media waar Poetin mee bezig is.

Onafhankelijke informatie geleverd door journalisten in Oekraïne is essentieel om te begrijpen wat er plaatsvindt. Het is cruciaal dat Nederland en andere landen het maximale doen wat in hun vermogen ligt om hen bij te staan in deze moeilijke tijd. Free Press Unlimited is al jaren actief in de ondersteuning van onafhankelijke media in Oekraïne. We zullen hen blijven bijstaan waar we kunnen in deze moeilijke tijd. Hun werk is onmisbaar. 
 

Grote noden

Een rondgang langs onafhankelijke media in Oekraïne geeft aan dat het aan van alles ontbreekt om goed verslag te kunnen doen. Er is gebrek aan vervoer en er is uiteraard angst voor de fysieke veiligheid van staf door de militaire operaties. Er is ook een tekort aan financiële middelen doordat buitenlandse valuta slechts in beperkte mate kunnen worden gewisseld.

Hoewel mobiele netwerken nu nog operationeel zijn, worden onderbrekingen van communicatiemiddelen en het platleggen van het internet op korte termijn verwacht. Juist daarom is het belangrijk ons nu gezamenlijk in te zetten voor onafhankelijke journalisten en onafhankelijke informatie.

Het ondersteunen van onafhankelijke journalistiek tijdens een conflict zit diep verankerd in het DNA van Free Press Unlimited. Onze programma’s ter ondersteuning van de veiligheid van onafhankelijke journalisten in oorlogsgebieden en onze projecten ter ondersteuning van toegang tot informatie in Oost-Europa draaien op volle toeren.

Journalisten beschermen, in veiligheid brengen, en middelen verschaffen om zo goed als mogelijk onafhankelijke informatie te blijven verzorgen. Dat is moeilijk en vereist volharding, inzet en creativiteit. Maar het is wat we moeten doen.

Leon Willems
Directeur Policy & Programmes Free Press Unlimited

Foto: Nasleep van een nachtelijke beschieting op een woonwijk in Kiev, Oekraïne, 25 februari 2022. EPA/SERGEY DOLZHENKO.