De vrije pers ligt onder vuur, strijd met ons mee!
Momenteel worden journalisten wereldwijd geconfronteerd met ongekende uitdagingen. Gewapende conflicten, autoritaire regimes en de snelle opmars van desinformatie vormen een dodelijke cocktail die de persvrijheid wereldwijd onder extreme druk zet. Waar journalisten het zwijgen wordt opgelegd, verdwijnt onze toegang tot betrouwbare informatie en de mogelijkheid om machthebbers ter verantwoording te roepen voor hun daden: een zeer gevaarlijke ontwikkeling omdat een vrije pers een van de fundamentele bouwstenen is van de democratie. Alleen met toegang tot betrouwbare informatie kunnen mensen een weloverwogen mening vormen en geïnformeerde beslissingen nemen. Daarom vragen we op 3 mei, World Press Freedom Day, en in de aanloop daarnaartoe, iedereen stil te staan bij de noodzaak van een vrije pers.
Oorlogsgebieden, zoals Sudan, Oekraïne en de Democratische Republiek Congo, vormen extreme risico’s voor journalisten, die met gevaar voor eigen leven verslag uitbrengen. De situatie in Gaza en de Westelijke Jordaanoever is erbarmelijk. Israël schendt onder toezicht van de wereld voortdurend het internationaal recht. Terwijl journalisten tijdens conflicten beschouwd moeten worden als burgers die het publiek voorzien van essentiële behoefte aan betrouwbare en tijdige informatie. Door het ongekende en gerichte geweld tegen journalisten was 2024 het dodelijkste jaar voor journalisten ooit vastgelegd. Free Press Unlimited (FPU) maakt zich grote zorgen: door deze hoeveelheden geweld en aanvallen is onafhankelijke verslaggeving in deze gebieden bijna onmogelijk en verliezen we steeds meer zicht op wat er echt gebeurt.
FPU ziet een wereldwijde trend waarbij journalisten door politici en andere machthebbers worden afgeschilderd als onbetrouwbaar, of zelfs als vijand van het volk. Ook in Nederland verharden de politieke opvattingen tegen journalisten en wordt de onafhankelijkheid en integriteit van media steeds vaker in twijfel getrokken. Journalisten krijgen in toenemende mate te maken met fysiek geweld, online intimidatie en juridische aanvallen. Deze bedreigingen zijn fors gestegen en vormen een serieuze bedreiging voor zowel de veiligheid van journalisten als de onafhankelijke journalistiek.
Tegelijkertijd ondermijnen internationale besluiten de overlevingskansen van onafhankelijke media: het bevriezen van Amerikaanse ontwikkelingshulp onder regering Trump heeft rampzalige gevolgen voor media en journalisten die voor hun veiligheid vaak externe steun ontvangen. Voor media outlets in conflictgebieden, die opereren vanuit ballingschap of onder grote druk van een autocratisch bewind, zijn buitenlandse fondsen belangrijk om financieel te overleven. Onafhankelijke media in conflictgebieden zijn bijzonder kwetsbaar en de bevriezing van de financiering betekent voor hen een crisis bovenop een crisis.
De opmars van desinformatie, vaak in de vorm van gecoördineerde campagnes en aangewakkerd door overheden en machthebbers, maakt de situatie nog complexer. Nepnieuws wordt overal ter wereld ingezet als wapen om onafhankelijke en vaak kritische media te ondermijnen. Het gevolg? Essentiële en levensreddende informatie tijdens crisissituaties is niet beschikbaar voor de mensen die het nodig hebben; zoals waar te schuilen voor luchtaanvallen en waar humanitaire hulp aanwezig is. Nepnieuws kan sociale spanningen verergeren, het publieke debat manipuleren en zelfs aanzetten tot geweld. Feiten moeten voorrang krijgen op onwaarheden en halve waarheden. Journalistieke media hebben de beste kaarten om deze onafhankelijke en betrouwbare informatie te bieden. Dit maakt de veiligheid van journalisten misschien nu wel belangrijker dan ooit.
Strijd mee voor persvrijheid
Toch is er ook reden tot hoop. Wereldwijd blijven moedige en daadkrachtige journalisten en media werkers zich inzetten voor onze toegang tot betrouwbare informatie, transparantie en gerechtigheid. Gelukkig staan zij er niet alleen voor. Organisaties zoals Free Press Unlimited steunen hen in hun strijd, met veiligheidstrainingen, juridische ondersteuning en beschermingsmiddelen. Maar ook op beleidsniveau, waar Free Press Unlimited lobbyt voor betere wetgeving rondom de veiligheid van journalisten. Alleen samen houden we de vrije pers in leven. Op World Press Freedom Day roepen we je op: Steun de vrije pers, strijd met ons mee en blijf op de hoogte van ons werk!
